تۆرا لالش
هندەك هۆزانێن دینی كو پەیوەندی ب كشتۆكالی ڤە هەیە و خەلك د سالێن كێم بارانی دا ب نیازە كاركرنا سەر (سرۆشتی ، ئاڤ و هەوایی) ئەنجام ددەن، ئەڤێ دیاردێ كو دبێژنێ (بوكا باران)ێ مێژوویەكە دێرین ل جەم كوردان هەیە كو دزڤرتە سەردەمێ ساسانیان.
دەمێ باران كێم یان زوو نه‌بارتن، خەلكێ بۆ دەربرینێ ژ ترس و هشكاسالیێ و برساتیێ ئەڤێ دیاردێ ل ناڤ كولانێت گوند و باژێران ئەنجام دده‌ن، بەلێ ژ ناوچەیەكێ بۆ ناوچەیەكێ جودا بوو،ل باژیرێ هەولێرێ دبێژنا بووكا بارانێ (كۆسە بەبە) دێ سەرێ كورەكی تراشن و خوە رووس دكر، لەش و چاڤێت خوە ب جلێت رەش دادپۆشی و هندەك په‌مبوو ل دۆر خوە د ئالاند و كولاڤەكی چەند پارچەكێن بجوك یێن شووشەیی پێڤە گرێددان دبێژنێ (كولاڤێ قوچ) دكرە سەرێ خوە ، هەروەسا زەنگل دكرنە ملێ خوە و ب سەما و گۆڤەند دناڤ كۆلانان دا دگەریا و خەلكەكی زۆر لێ كۆم دبوو، ب شێوەیەكی نەچاڤەرێكری د چۆ ناڤ وی خەلكی دا و دارەك د دەستی دایه و ل ئەردی ددەت، زارۆك ئاڤێ ب سەردا دكەن و ل دووڤ دكەڤن و ب كۆمەل دبێژن: كۆسە بەبە ستربە نانی دەخوا بە خورما، واتە (كۆسە بەبە هەرا وون بە تو نانی ب خورمایێ دخوی).
ل ڤێدەرێ خویا دبت كو (كۆسە بەبە) رۆلێ ئاژەلی ژی دبینت دەمێ په‌مبووی ب لەشێ خوە ڤە دكەت و زەنگلێ دكەتە ملێ خوە، چونكی ئاژەلی ژی مینا مرۆڤی پێدڤی بارانێ یە. ئەڤە ژی یا ئاساییە، چونكی كۆمەلگەها كوردی مینا هەموو خەلكێ ڕۆژهەلات هەر ژ كەڤن دا مەڵبەندەكی هاوبەش یێ كشتۆكالی و خودان كرنا ئاژەلی بوو، ل دەمێ ئەنجام دانا(كۆسە بەبە) كو تابیەتە ب ناوچەیا هەولێرێ ڤە زارۆك ڤی دەقێ سترانێ دبێژن:
هەیاران و مەیاران یا خودێ بكەیه باران
بۆ قەفیر و هەژاران بۆ گوڵ و لازاران
بۆ سەیرانگاهێن دڵداران …….
باران خێر و خێراتە دەغڵ و دانی پێ دهاتە.
سەبارەت ئاڤ پێداكرنێ ژێدەرێن دیرۆكی خویا دكەن كو دزڤرتە سەردەمێ ساسانیان، ل(30)ی مەها یازدە دا ل سەر دەمێ ساسانیان رێ و رەسمەك هەبوو خەلكێ ئاڤ ب هەڤ دوو دكرن. ئەڤێ چەندێ پەیوەندی ب (شا فیرۆز) هەبوو، ئێك ژ سالێن هشكاتیێ خەلكێ خوە ژ برساتیێ و بێ ئاڤیێ رزگار كر بوو.
پێداكرنا ئاڤێ نیشانە خوشیێ نینە، بەلكو نیشانا بۆ مەترسیێ یە ژ بەر هشكا سالیێ. ل دەڤەرا بادینان مینا هەولێرێ یە كورەك ب رۆلێ بوكا بارانێ رادبت بەلێ ژلایێ گۆتنا سترانێ ڤە مینا سلێمانیێ یە، ل سلێمانیێ زاروك هندەك پارچە قوماشی ب دارەكی ڤە گرێددان ل كۆلانان دگەرێنن و خەلك ئاڤێ پێدادكەن و ڤی دەقێ سترانێ دبێژن:
بوكا مە باران باران بوكا مە باران بار
بوكا مە باران دڤێت گەنمێ دوو چالان دڤێت
بوكا مە خێلی ئەم نادەین حەسەن گێلی
دێ دەینە ئامێدیا دا دەینن سەر كورسی
ل ناڤ ئێزدیان ژی هەمان دیاردە هەیە، دبێژنێ بووكا بارنێ یان ژی حلكە بارانێ، هەر دیسان كورەك ب رۆلێ بووكا بارانێ رادبت و ل كۆلانان دگەرێنن و خەلك ئاڤێ پێدادكەن و ڤی دەقێ سترانێ دبێژن:
بووكا مە باران دڤێت سالەكا ئەرزان دڤێت پری دەخل و دان دڤێت.
د متۆلۆژیا ئێزدیان دا هاتی یە، بۆ هەر دیاردەكێ خوداوەندەك هەبوو مینا مەهمەد رەشان خودانێ بارانێ بوو، ژ بەر هندێ ل هندەك دەڤەرێن ئێزدیان مینا باعەدرێ ئەڤ جۆرا سترانا دگۆت:
مەهمەد رەشانو ب رەشی نە لۆتكە كایێ ب هەلۆشی نە دەشت و چیا ب خەملی نە
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
