شەهید پیر عەلی جۆقی چرایەكێ گەشبوو بۆ بەلاڤكرنا هشیارییا نەتەوەیێ ل دەڤەرا شێخان
د. باسل جۆقی 
هەر ژ دەستپێكا شۆرەشا ئیلوونا مەزن ئێزدیا هەماهەنگی یا مللەتێ خۆ یێ كورد كریە و مل ب مل د كۆسكۆ چەپەرێن شەرەڤ وكەرامەتێ دا , بەرگری و خەبات ژ مافێن نەتەوا خۆ یاكوردی كریە و قوربانی ژ بۆ رۆژەكا گەش و سەرفەراز پێشكێش كرینە.
دڤێ دەرفەتێ دا , دێ ژیانناما ئێك, ژوان قەهرەمانێن ژیانا خۆ پێخەمەتی كورد وكوردستانێ تەرخانكری, رێزكەین , ئەو ژی شەهید ( پیر عەلی جۆقی ) دئامێزا خێزانەكا ئولدار و بناڤ و دەنگ , ل گوندێ ( باعەدرا ) دێرین , میرگەها ئێزیدخانێ , ل سالا (1939) چاڤێن خۆ ب جیهانا رۆن وشادكرینە، خواندنا خو یا دەستپێكی ل خواندنگەها گوندی , بدوماهی ئینایە، هەر دگەنجینیا خودا , هزرا نەتەوایەتیێ , هەمی هزر و بیر و دان وستاندنێن وی نخافتبون , لەوما دەمێ لسالا (1955) ل ناڤیجیا (ام الربیعین) دا , دخواند , پەیوەندی ب رێزێن رێكخستنێن پارتی دیموكراتی كوردستان كرییەو رولەكێ بەرز دناڤ بزاڤێن قوتابی یا دا هەبو .{ ل دور ڤێ چەندێ هێژا : محەمەد دەروێش – رێڤەبەرێ چاڤدێری یا بازرگانی دهوكێ یێ بەرێ دبێژت : ل سالێن( 1955 – 1956 ) ئەز و شەهید عەلی جوقی , ل مویسل دپشكا نافخۆیی دا بوین ب راستی ئەوی رۆلەكی گەلەكی كاریگەر دناڤ قوتابیان دا دگێرا وهەر دەم هزرێن نەتەوایەتی ونشتمان پەروەری دناڤ هەڤالێن خۆ دا بەلاڤ دكرن و دهەمی خۆ نیشاندانێن قوتابیان دا پشكداریەكا رۆبەرۆ دكر مینا خۆنیشاندانا ل مووسل هاتیە كرن , دەمی دژاتیا سیانی ل سەر میسرێ ل سالا 1956 دا و ل د ئەوێ سالێ دا بۆمە سەیرانەك رێكخست وچۆینە( پرا كەلەكێ) ول وێرێ بۆ پەیڤەكا پر دلێرانە, ل سەر بزاڤا رزگاریخوازا كوردی خواند) ،پشتی خۆندنا خۆ یا ئامادەیی ل ئامادەیا بازرگانی یامووسل ودسالا دووێ دا نەچار بوو ب جی بهێلیت ژبەر دویڤچۆنێن رژێمێ‌ـ ئەوژی ژئەنجامێن چەلەنگێت وی یێن رامیاری دناڤ قوتابیان دا ـ پاشی دچیتە بەغدا ول وێرێ ئامادەیا بازرگانی ب دوماهی دئینت وپشتی ئەڤێ ژی پەیوەندیێ ب خۆلەكا بەرهەف كرنا مامۆستایان دكەت وهەر دئەوی دەمی دا وەك كارمەندەكی دئێتە دامەزراندن ل وەزارەتا پلان دنان ل بەغدا.
پشتی ل سالا (1958 – 1959) ئەڤ خۆلە ب دواهی ئینای , ل سالا خواندنێ (1959-1960) ل خواندگەها گوندێ (زرافكێ) –قەزا شنگال- دئێتە دامەزرندن وپاشی دبتە رێڤەبەرێ خواندگەهێ ،ل سالا (1961) ودگەل هەلبوونا چریسكا ئێكێ یا شۆرەشا ئیلوونێ , نامەك ژهەڤالێن وی یێن رێكخستنێ, دگەهتێ وتێدا داخواز ژێ دهێتە كرن, كو ب زووترێن دەم خۆ ب گەهینتە رێزێن شۆرەشێ، هەتا نهۆ ژی ل بیرا منە دەمێ بەحسێ ئەڤێ چەندێ دكر ودگۆت (( دەمێ نامە گەهشتیە من , رۆژا دی چۆمە خواندگەهێ , دەمێ هەمی مامۆستا چۆینە دپۆلادا , من گازی بەردەستی (فراش)ی كر ,دەمێ هاتی, من دەرگەه لێ گرت, وهندی من پێ چێبوو من هند قوتا , پاشی من دەرگەه كلیل دا وپشت پێ كر ـ وەك تۆلڤەكرنەك , بۆ وان ئاخفتن وئاخفتنێن كرێت یێن بەری هنگی دگۆتنە پارتی وبزاڤا كوردی هەر وەسا ل هزرا من دئێت دەمێ گەهشتیە مال , چەندی ب مەرەق بوو , ب زووترین دەم پەیوەندیێ ب رێزێن پێشمەرگەهی بكەت, ئەو بوو پشتی كارێ خۆ كری , ئێكسەر خۆ گەهاندا هەڤالێن خۆ , چەكێ شەرەف وكەرامەتێ هلگرت،چەندەك پێڤە چۆ بەرپرساتیا بنگەهێ (بیبۆزی) یێ لەشكەری ل گوندێ بیبۆزی وەرگرت, وپشتی چەند هەیڤەكا بەرپرساتیا لیژنا دەڤەرا (ئاكرێ وشێخان ) وەرگرت، ل سالا (1972) یاوەریا گەریانا مێژوویێ یا شەهیدێ هەر دەم ساخ (ئدریس بارزانی), بۆ دەڤەرێن مووسل وشێخان وشنگال وتلكێف وباشیك وحەمدانیێ كریە، پشتی ئەڤێ گەریانێ, ژئالیێ مەكتەبا سیاسی ڤە, بۆ بەرپرساتیا لیژنا دەڤەرا شنگال دئێتە دەست نیشان كرن, وەك سەرپەرشتكارەك وهەر دوی دەمیدا بەرپرسێ لیژنا شێخان ژی بوو،ژبۆ دەمێ سێ مەها رۆلەكی گەلەكی چەلەنگ دلیژنێ دا دبینت، پاشی ژئالیێ شەهید ئدریس بارزانی , ب تڤنگەكە برنۆ دئێتە خەلات كرن . ول سالا (1972) دبیتە كارگێرێ لقا ئێك یا پارتی دیموكرتی كوردستان. پشتی شكەستنا (1975) ژئەنجامێ رێككەفتنا خیانەت كاری ل جەزایر.
درۆژێن ئێكێ دا ل سەر پررا ئەترووش تیمەكا رۆژناماڤانی یا رۆژناما (النهار) یا بەیرووتی چاڤپێكەڤتنەكێ دگەل شەهید (عەلی جۆقی) دكەت , هەر دوی دەمیدا ئەفسەرەكی مەزنێ رژێمێ پرسیارێ دكەت : (( ئەرێ توو ئێزدی وئێزدی عەرەبن , چاوا توو بۆیە بەرپرس دناڤ كوردان دا )) ؟!!….دبەرسڤێ دا دبێژتە ئەڤسەری و رۆژنامەنڤیسا :(( دینێ من ب كوردی یێ هاتی وئەز كوردم)) ، پشتی هنگی ب چەندەكێ , ژئالیێ رژێمێ ڤە دئێتە بەرزەكرن بەلێ پشتی دەنگ دگەهتە هندەك بەپرسێن رژێمێ , كو هەڤالێن شەهید (عەلی جۆقی) یێ خۆ بۆ خۆنیشاندانەكێ بەرهەڤ دكەن , ئەگەر نەئێتە دیاركرن وبەردان وب ئەڤێ چەندێ رژێم نەچار دبیت دیار دكەت , پشتی هنگی ل قەزا ئاكرێ دئێتە ب خۆ جیهكرنا ب خورتی (اقامە جبریە) بۆ دەمێ (7) هەڤت سالان، ژبەركو پەیوەندیێن وی دگەل (میر تەحسین بەگ ومیر خێری بەگ) دباش بوون ومینا راوێژكارەكی (دینی ودنیوی) بو ژوانرا ب ئەگەرا بزاڤێن وان یێن بەردەوام شەهید (عەلی جۆقی) ڤەدگوهێزنە قەزا شێخان . ل سالا (1989) هەولەكا تیرۆركرنا وی ژئالیێ رژێمێ ڤە دئێتە كرن, بەلێ خۆشبەختانا ژێ قورتال دبیت, پشتی ب سڤكی بریندار بوی،ل سالا (1991) پشكداری دسەرهلدانا پیروزا گەلێ مەدا كر و دگەل كوچبەریا ملیونی دگەهتە سنورێ توركیا , پشتی زڤرێنی , ل باژێرێ دهوك ئاكنجی دبیت،ب یاوەریا گەریانا مێژووی یا سەروك بارزانی ل دەڤەرا بادینان ودەمێ خەلكێ باعەدرێ پێشوازیا سەروك بارزانی كرین , شەهید عەلی جۆقی دپەیڤەكێ دا , ب خێرهاتنا بارزانی كر و گوت : (بەلێ سەرۆكێ خۆشتڤی , ئەم ئێزدی نەبتنێ كوردێن رەسەنین , بەلكو دینێ مە ژی یێ كوردە) شەهید عەلی جۆقی , هەتا روژا دۆماهیێ ژ ژیێ خۆ یێ پڕ ژ سەروەری .. هەر هەلگرێ بارێ مللەتێ خۆ بو , و دۆزا گەلێ خۆ ب سەر هەمی بەرژەوەندیا دئێخست . و ب شانازی ڤە خو ب مریدەكێ رێبازا بارزانی دناسی ….،بەلێ مخابن لشەڤا 22 – 23 /1/1993 , هێلا هەتا هەتایێ .. ژ خەلكێ خو و كوردێن مللەتێ خو یێن دلسوز و هەڤالێن رێبازا خو .. دویر ئێخست دەمێ دلێ وی یێ مەزن ل خەستەخانا ئازادی ل دهوكێ راوستیای و گیانێ خو ب یەزدانێ مەزن و دلوڤان راسپاردی،دڕێ ورسمەكا ژ هەژی دا , و ب بەرهەڤبونا هێژایان : فازل میرانی و عەبدولعەزیز تەیب و رێڤەبەرێن فەرمانگەهێن میری ل پارێزگەهێ و ژمارەكا زور ژ سەروك هوز و رَی سپی و ماقویلێت دەڤەرێ و هەڤال و خزمێن وی ژ گەلەك جهێن دی تەرمێ وی یێ پێروز پەرەڤ پەرستگەها پیروزا لالش ب ری كرن . و لجەم گورێ بابێ وێ (پیر جۆقی) ب خاكا پیروزا لالش سپارتن . دپەیڤەكێ دا , رێزدار فازل میرانی , رولێ شەهید (پیر عەلی جوقێ) وەك تێكوشەرەكێ ماندی نەناس دا خوباكرن , د دەمێ شورەشا ئیلونا مەزن دا وبتایبەت رولێ وی دبەلاڤكرنا رێبازا پارتی و بارزانی دنا ئێزدیان دا , و گوت : شەهید عەلی جۆقی ژ بو قایمقامیا قەزا شێخان هاتبوو دەست نیشانكرن , بەلێ مخابن نەگەهشتە وێ رۆژێ.
ل سالا (1993) دەمێ دگەل شاندەكێ گەنجێن ئێزدی , چویمە دەف سەروك (مسعود بارزانی) , دەمێ بەحسێ شەهید علی جۆقی هاتیە كرن , سەروك گوت : ( هێشتا مە گەلەك كار پێ هەبو , بەلێ ئەگەر ئیرادا خودێ هات , هنگی چ ب دەستێن مە نینە )،ل سالا (1998) دەمێ ئەز قائمقامێ شێخان بوم ل ئەتروش وكارێ مە ب جیه دكر نامەك ژهەڤالێ رەحمەتی یێ شۆرەشا ئیلوونا مەزن یێ دلسۆز وخەباتكەر مەلا خەلیل یێ ناڤدار (مەشختی) گەهشتە من , تێدا دیاركربوو : كو دەمێ خەبەرێ وەغەركرنا هەڤالێ پیر علی جۆقی گەهشتیە من ئەز گەلەك غەمگین بووم ومن ئەڤ پارچە هۆزانە ب وەغەرا وی كرە دیاری بۆ جانێ شەهیدی وهەڤال وخێزانا وی
هـۆزان
دایكا عەلی جۆقی دنالیت ودبێژیت :
رۆژگار دێو ودرەندە وخین مژ وچەند دوژمنی
چەرخێ كەچ رەفتارا تۆڤان , باغ وگولزارم رەنی
گولشەنێ چەند داخوازم , بایێ پاییزێ وەراند
غونجەی ئۆمێدی ژیم, چرمساند سەر تا بنی
ئەو چ دێوە دەركەمین بوو؟ بۆ عەلی جۆقی امان
ای كو بشكوژی مرازم , سەر لقان تەم هەلقەنی
باركری ئەو نەوجەوانە , دای رونشتی تازیدار
بلبلە وبۆ گول دنالیت , كانێ كەیف خۆشی وكەنی ؟
حەیف جوانێ وەك عەلی چۆ , چەند كەسەر مانە ددل
شەهلەوەند ورێزدار وكانی شادی وئێمەنی ؟
عەلی جۆقی جوابا داكا خۆ ددەت ودبێژیت :
داییكی بۆ من نەگری , دا وەلاتم كز نەبیت
تو سلاڤێت من بگەهینە , دار وبەردێ (مەوتەنی)
از ل هەر جەژن وجەماهی , دێمە جەژنا (لالشێ)
گۆررێ شیخادی توافكەم, چەند مەزار و(معدنی)
تو بێژە كیژ وخوشكم , ساخم وگریەم نەڤێ
وان هەنە ملیۆن برا وباب, كاوەیێ ودل اسنی
میهر ونورۆزا دهێم , وگەل هەوە ناڤباغ وگول
شاد دبم بئازادی كوردان, سەربلندبم دەڤكەنی
بێژنە مامێ مە مەی (مشەختی) شاعر ودلسۆزێ كورد
مە ژدوعایان ڤێت نە بیركەت بۆ بەقا وسەركەفتنێ
ل دوماهیێ هزاران سلاڤ ل گیانێ پاكێ شەهیدێ قەهرەمان (پیر عەلی پیر جوقی) و تەڤایا شەهیدێن رێكا رزگاری خوازا مللەتێ كورد و سەر كاروانێ شەهیدان بارزانیێ نەمر.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
