هۆنەرمەندێ شنگال برۆیێ شەرقی قوتابخانا سترانا كوردی
رائد غاتم
ناڤێ وی(برۆ كەچەل حەجی) یە یێ ناڤدار ب برۆیێ شەرقی ل نێزیكی سالا(1873)ێ ل باژارێ وێران شارێ ل گوندێ ئیشخان ل كوردستانا باكوور هاتیە سەر دنیایێ و ژ هۆزا شەرقییا بوو،هۆزا وی دگەل گەلەك هۆزێن دی وەك هۆزا كیكا و شەرقییا ودنا و ملللا ل دەڤەرا وێران شارێ دژیان،براهیم پاشایێ مللی(1845_1908)سەركردایەتیا هۆزا مللا دكر سنوورێ مێرنشینا براهیم پاشایێ مللی پایتەختێ وێران شار بوو دكەفتە باشوورێ باژارێ سەرێ كانیێ (راس العین)ب پێنجی كیلۆمەتری هەتا دناڤ باكوورێ وەلاتێ سووریا یێ نهۆ دگرت،ئیبراهیم پاشایێ مللی یێ ب قەدر بوو جیەكی تایبەت ل نك سولتان عەبدولحەمیدێ دووێ سولتانێ دەولەتا ئۆسمانی هەبوو(1876-1909) وگەلەك پشتەڤانیا حوكمێ سولتان عبدولحەمیدی دكرن،ئەڤ چەند بوویە جیێ نەرازیبوونا گەلەكا ژ پاشایێن ترك و ئەرەبا ژبەر پشتەڤانیا عەبدولحەمیدی ژ كوردان را وان پاشایان نكارین حوكمی ل دیاربەكر و ماردینێ بكن و ئەڤ پاشا رووخاندنا حوكمێ سولتان عەبدولحەمیدێ دووێ بوون دا كۆنترۆلێ لسەر دەڤەرێن كوردان بكن،برۆیێ شەرقی وێران شارێ دهێلت و ل سالا(1908)ێ ل وەلاتێ سووریا ل باژارێ سەرێ كانیێ ئاكنجی دبت و ل سالا(1916)ێ وەختێ شەرێ جیهانی یێ یەكێ هاتیە عێراقێ ل گوندێ(بەرانا)ل باكوورێ چیایێ شنگالێ ئاكنجی بوویە،برۆیێ شەرقی ب دەهان ستران گۆتینە ب تایبەتی یێت ئەڤینیێ و شەرا و وی ئەڤ جۆرێن سترانێ هەموو ئانینە چیایێ شنگالێ هەتا رادەیەكی،برۆیێ شەرقی بوویە قوتابخانا سترانا كوردی ل دەڤەرا شنگالێ و هەموو لسەر دەستێ وی فێری گۆتنا سترانێ بووینە،لێ كەسەكی وەك سترانبێژ كچێ عەمێ ستران ب دروستی ژ دەڤێ وی وەرنەگرتینە،برۆیێ شەرقی گەلەك ستران ڤەهواندینە و گۆتینە و سترانا نەواخا ئیبراهیم پاشا یەك ژ وان سترانا بوو ل زوودا گۆتیە برۆ ستران ل كۆچك و دیوانا دا ول داوەتا گۆتینە،برۆیێ شەرقی ل تەمەنێ بیست وهەشت سالیێ دا هەڤژینێ پێكئینایە،بتنێ زارۆكێت وی ژ هەر دوو هەڤژینێت وی (كەژێ و سەبرێ)هەبوون زارۆكێت وی ژ كەژێ بتنێ كیژەك بوو،ناڤێ وێ (حەنێ) بوو،زارۆكێت وی ژ سەبرێ دوو كور و دوو كیژ بوون (عەبدۆ و قاسم و وەنسا و سارێ)بوون،برۆیێ شەرقی چار كاسێت تۆماركرینە و ل گەلەك گوندێن چیایێ شنگالێ ئاكنجی بوویە و ژ وان گوندان (بەرانا_كەرسێ__جدالێ_سولاغێ_رەمبووسی_سیباشێخدرێ)،ل سالا(1920)ێ ل گوندێ جدالێ رەحمەتیێ پیر گرۆ لسەر دەستێ وی فێری گۆتنا سترانێ بوویە،گەلەك روودان ل ژیانا برۆیێ شەرقی دا هەبوون،هەردەم ژ ئاشقێن دەنگێ خۆ را بەحسا سترانێ دكر گۆت رۆژەكێ ئەز ل رێیەكێ دا دچۆم من دیت وێ هە مرۆڤەكە وێ سترانەكا غەریبیێ دبێژت لسەر خۆ و كەچكەكێرە تنێ ناڤێ كیژكێ(زەینەبە)برۆ گۆت من گوهێ خۆ لێكر هەتا سترانا خۆ خلاسكر وی مرۆڤی ئەز نەدیت بووم،گاڤا سترانا خۆ خلاسكر ئەز چۆمە نك وی و من سلاڤ لێكر وی گۆتە من توو چ كار دكەی،من گۆتێ ئەز سترانبێژم گۆتە برۆ كا سترانەكا من بێژە برۆیێ شەرقی ئەو سترانا وی گۆتی ژێرە گۆت ئەو زەلام مەندەهۆش بوو گۆت زەینەب هەڤالا من بوو نوو مریە و ئەڤ كەزیێت وێنە ل بەریكا من داینە و ئەڤ ستران من داری كەسی نەگۆتیە،چاوا تە زانی ؟برۆ گۆت من گوهداریا سترانا تە دكر و نهۆ من ژ دەڤێ تە هلگرت،دیسان رۆژەكێ برۆێ شەرقی و دگۆتنە یەكی(خدر حەبلو) بەرەف كوردستانا توركیایێ چۆن و چۆنە وەلاتێ ئۆمەریا دگۆتنە یەكی (براهیمێ تەمو)ماقولێ 24 گوندا بوو برۆیێ شەرقی و خدر حەبلو بریار دان بچنە مالا براهیمێ تەمو و ل كۆچكا وی ببنە مێڤان ناڤێ هەڤژینا براهیمێ تەمو (بەسا خەلیل)بوو گاڤا برۆ ستران گۆت بەسا خەلیل ژی سترانبێژ بوو ئەو ژی هات ل نك برۆ روونشت و هەردوویا پێكرا ستران گۆت وسەرهاتی وسترانا برۆیێ شەرقی و بەسا خەلیل ل چیایێ شنگالێ یا ناڤدارە،پشتی تەمەنێ برۆیێ شەرقی شێست سال دەربازكری بێهنا وارگەهێن كەڤن لێدا دلێ وی نازك بوو هەردەم پێلێن گری د دا سەر ئەو بوو چۆ وەلاتێ سوریایێ و ل پارێزگەها حەسەكە ل باژارێ عامودا ئاكنجی بوو و وەسیەت ل گوندی و زارۆكێت خۆ كر و ل سالا(1940)ێ برۆیێ شەرقی خاتر ژ دنیایێ خواست و دچتە بەر دلۆڤانیا خودێ و لسەر گرێ چەتەلێ دئێتە ڤەشارتن،برۆیێ شەرقی گەنجینەك دەولەمەند ژ سترانێن جۆرا وجۆر ل تالیا خۆ هێلان و مامۆستایێ یەكێ یێ سترانا كوردی بوو.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
