فەرمانا ئێزدیێن باسا سالا ( 14.5.1916 )
سه‌كار كامل ئۆصمان 
دیرۆكا ئێزدیان پرە ژ فەرمان , گەلكوژی , قركرن , وێرانی و نەهامەتیان و هەتا نهۆژی ئێزدی د فەرمان و دەردەسەری و كۆچبەریێ دا ژیان دكەن , ژ ئەنجامێ هەموو گەلكوژی و فرمانان ئێزدی راستی كوشتن , دەربەدەری , قركرن و جینۆسایدان بووینە , تاوانێن رەگەزی , قركرن, ئۆلگوهەرین و نەمانا جێندەری ل هەمبەر وان بكارئیناینە لێ ئێزدیان خوە راگرتیە و لبەرخوەدانینە , كەلتوور و عادەت و نەریتێن ئۆلی و جڤاكی هەتا رۆژا ئیرۆ پارازتنە و دپارێزن , سەبەبێ هەموو فەرمانا و قركرنان ب پلە ئێك ئۆلی بوونە و پاشی نەتەوەیی .
ئێزدیێن دەردۆرا لالەشا نوورانی و چیایێ شەنگالێ پتر ژ هەموو دەڤەر و وەلاتێن دن یێن ئێزدی لێ دئاكنجی ،راستی فەرمانا هاتنە ژ بەر نزیكیا وان ژ پەرستگەها پیرۆزا لالش , لەو ل دەستپێكێ دژمنان هەولێن داگیركرن و تالانكرنا لالەشا نوورانی داینە هەر ژ بەر ڤی سەبەبی ژی گەلەك جاران لالەش ژ دەستێ ئێزدیان دەركەفتیە و بوویە قوتابخانەیەكا دینی ژ داگیركەران رە ، دیرۆكا ئێزدیان پرە ژ فەرمان و قركرنان و دوماهیك فەرمانا ئێزدیان ل 3 ی 8 سالا 2014 ــان بوو ل چیایێ شەنگال و باشیك و بەحزانێ هەتا ب گوندێ بابیرێ , و هەتا نهۆ ژی ئێزدی د ڤێ فەرمانێ دە دژین و دەربدەرن و ژ ئەنجامێن فەرمانێ وەك گشت فەرمانێن دی ب سەدان هەزاران كەس بوونە قوربانی و راستی دەربدەری و تالانكرنێ هاتن و ب هەزاران راستی كوشتن و جینۆسایدێ بوون , و كەچ و ژن , زارۆك و گەنج و ئختیارێن رەڤاندن و تەڤكوژی ل همبەر وان پێكئانی زێدەباری تالان و وێرانكرنا دەهان قوب و نیشان و گوندێن ئێزدیان , ئەڤ چەندە د هەموو فەرماناندا دیاردبت ژ وانا ژی فەرمانا ئێزدیێن گوندێ باسا .
گوندێ باسا :
گوندێ باسا ( باسییان ) دكەفتە ویلایەتا سێرتێ ل هەرێما قەزا دهێ ( ئەروهێ ) و چیایێن كەڤەرێ هەتا ئاڤا میرگەها بۆتانێ ل باكورێ كوردستانێ ، گوندێن ئێزدیێن ل بۆتا ( باسا ئێزدیان , باسا سلۆیێ فەرحۆ و بوتارا ) بوون , گوندێ باسا ئێزدیان بەرێ (80) مالبات تێدە هەبوون پتر ژ (700 ) كەسان ، گوندەكێ خۆش و ب كانی بوو و پێنج بركێن ئاڤێ لێ هەبوون ( بركا بەستا ، بركا كۆڤال , بركا رەزا , بركا زینی و بركا مالا ) لبەر ڤان بركان تووتنەكە خۆش دچاند و ب چاندنا تووتنێ ناڤداربوو , ئێزدیێن باسا ژ چینا مریدانە و خودانێ وان ئامادینە و پیرێ باسییان ( پیر بووتارە ) ئەڤە د مشوورا خەتیب پسی دا هاتیە نڤیسین , ئێزدیێن باسی ژ عەشیرا شەدكیان ( خالتیان ) ــە ئێك ژ عەشیرێن ب ناڤودەنگە د ناڤ ئێزدیاندا و پێشیێن وان ژ خالتانن ، باسی دوو بابك بوون یەك ژوان ( مالا قاسۆیێ میهرۆ ) پێكدهات ژ ( ئەمۆیێ قاسۆ , عەلۆیێ قاسۆ , ئەمۆیێ كۆرۆ ) و بابكێ دووێ ( مالا باپیرێ خالت ( نمۆیێ سمۆیێ باپیر , سلۆیێ محۆ , خەلاتێ مراد ، مرادێ (باپیر) ناسر , حاجیێ برهی و هتد ) .
فەرمان كەنگی و چاوا چێبوو ؟
لێكۆلین دیاردكەن دەمێ دەولەتا ئۆسمانیان ل سالا (1915) فەرمانا ئەرمەنیان راكری , هنگی بەفرا سۆر باریە و ئێزدیێن باسا گەلەك ئەرمەنی نزیكی هەفت گوندان دناڤ خۆدا حەواندن (20000 ئەرمەنی ) و هنەك ژێ دەربازی سوریا دكرن ژبەركوو پەیوەندیێن ئێزدیان ب ئەرمەنیان رە گەلەك باشبوون ژ ئالیێ جڤاكی و كۆمەلایەتیڤە, ب ڤێ چەندێ دەولەتا ئۆسمانی پێ دزانت و دخوازت جارەكە دی فەرمانا ئەرمەنیان راكەت و داخواز ژ ئێزدیان دكن ئەرمەنیان رادەستی وان بكن لێ ئێزدی ئەرمەنیان نادەنە دەستێ وان و ل بەرخوەددن ، لەو ئۆسمانی ب هێزەكە مەزن هێرشی وان دكەت ل ناڤكۆرا باسان ، ب ڤێ چەندێ خەلك درەڤن و ئێزدیێن باسان ژی وارێ خوە بەرددن و كۆچبەردبن و بەرێ خوە ددن شێخان و شەنگالێ لێ د رێدا ئۆسمانی ب هاریكاریا كۆچەران كو مسلمانبوون ب سەر واندە دگرن و لبەر چەمێ خابوور ل گوندێ ( فندكێ ) ل دەڤەرا سلۆپیا ، رۆژا ئێك شه‌مبێ ( 14 ی گولانا 1916 ــان دە ) فەرمانا ئێزدیان راكر و نزیكی (500 هەتا 700 ) كەسێن ئێزدی ژ هەموو تەمەنان كۆمكوژكرن و زكێ دایكان كەلاشتن و زارۆكێن وان كوشتن , تنێ هەفت مال ژێ خلاسبوون نزیكی ( 37 ) كەسان و خۆ گەهاندنە دەردۆرا لالەشێ و میرگەها شێخان ( هنگێ مەیان خاتوون ) میربوو ، دوو مال ل دەڤەرا (شاریا نهۆ ) مان ل بنارێ چیایی ل گوندێ كەلابەدری ( كەلهەك ل سەرێ چیایی هەبوو شێخ بەدر كورێ شێخ حەسەن نووژەنكربوو لەو ب ناڤێ كەلابەدری هاتە ناڤكرن هەتا نهۆژی شوونوارێن كەلهێ ماینە) و ژیانا خۆ بەردەوامكرن و پشتی ئاڤاكرنا كۆمەلگەها شاریا ل( 25 ی نیسانا 1987 ــان ) ئەو ژی ل كۆمەلگەهێ ئاكنجی بوون و هەتا نهۆ ژی لێ دمینن و ژیانا خوە بەردەوامدكن و ژمارا وان ژی نزیكی (100 – 120 ) مالا و نزیكی ( 1000 ) كەسانە , لێ پشتی فەرمانێ رەوش ئارامبووی هندەك ژ وان باسیێن كۆچبەری شەنگال و شێخان بووین دیسان ڤەگەریانە گوندێ خۆ باسان و پاشی پەنابەری ئەلمانیا بوون .
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
