دوورنینە بابەتێ ئێزدیاتیێ ئەگەرەك بت كو هندەك قوتابی ل كۆلیژ و پەیمانگەها نەهاتنە وەرگرتن !
سعد صباح سعدو 
بێ گومان دیرۆكا ئێزدیان یا پرە ژ مەرگەسات و كارەسات و رودانێن مالوێرانكەر كو هەست و ناخێ مرۆڤایەتیێ دهەژینن , لەورا ژ ئەنجامێ هۆڤێتیا دوژمن و كاربەدەستێن توندرەو و رادیكال , ئێزدی هاتنە دۆرپێچ كرن ژلایێ جوگرافی و هزری و چڤاكی و …هتد ئەڤێ چەندێ باندۆرا خۆ هەبوو ل سەر گەشەنەكرنا چڤاكا ئێزدیان ب درێژاهیا دیرۆكێ .
پشتی تۆز و تەم و مژیێ خۆ بسەر ڤێ ئۆلا باب و كالا دا گرتی , ئێزدی هەردەم چاڤەرێ دەرفەتەكێ بوون كو روویێ راست و دروست یێ ئێزدیاتیێ بۆ خەلكەكی بدەن خویاكرن ب شێوێ نڤیسین (تدوین) , لەورا حەز وڤیان و خەمخۆریا كەسانێ ئێزدی وەكر كو بەردەوامیێ بدەنە كاروانێ ژیانێ و بەرهەر بەربەستەكێ راوەستن , دئەنجام دا هندەك هەول و لڤین ژبۆ ئێزدیناسیێ هاتن هاڤێتن ل نیڤا دووێ ژ سەدێ بیستێ ژپال كۆمەكا رەوشەنبیر و نڤیسەرێن پێشەنگێن ئێزدی ئەو ژی دەستپیكەك گرنگ بوو .
لێ قۆناغا گەشەدار یا ئێزدیاتی تێرا دەربازبووی سالێن نۆتان ژ سەدێ بۆری بوو نەخاسمە پشتی سەرهلدانا ئادارا سالا 1991ز ل كوردستانا باشوور كو دئەنجامدا بایێ ئازدایێ خۆ ل ڤێ پارچا ئەردی هەمبێزكر و ئێزدیان كارین دەسكەفتێن باش ب دەستخۆڤە بینن ل سەر ئاستێ سیاسی و رەوشەنبیری و چڤاكی و ئۆلی …..هتد.
دبوارێ ئۆلی دا و بۆ جارا ئێكەمین بریارا خواندنا بابەتێ ئێزدیاتی هاتە دان ژئالیێ حكومەتا هەرێما كوردستانێ و ب خەمخۆریا بنگەهێ لالش یێ رەوشەنبیری و كۆمەلایەتی ل دهۆكێ , بێ گومان ئەڤ خەونەك بوو لێ بووە راستی و كەفتە دبوارێ جێ بەجێ كرنێ دا و قوتابیێن ئێزدی كارین بۆ یەكەمین جار ددیرۆكێ دا پەرتۆكا ئۆلا خۆ هەمبێزبكەن مینا زۆربەی ئۆلێن دیتر.
ب درێژاهیا چەندین سالێن بۆری و ل هەموو پۆلێن قۆتابخانا ل سەرەتایی و ناڤنجی و ئامادەیی بابەتێ ئێزدیاتیێ هاتییە خواندن و تارادەیەكی باش سودمەندبووە و رەوشەنبیریەكا ئۆلی بۆ قوتابیێن ئێزدی پەیداكرییە , زێدەباری ڤێ چەندێ مل ب ملێ بابەتێن دیتر ل ئەزموونێن بەكالوریا قوتابی ئەزموونێ ل بابەتێ ناڤبری ئەنجام ددەن , ژلایەكی دیڤە مفایەكی باش گەهاندبوو قوتابیان ژئالیێ نمران ڤە چونكە نمرا ئێزدیاتی وزمان و ئەدەبێ كوردی ب یەك نمرێ دهێتە هژمارتن و ب هاریكاریا بابەتێ ئێزدیاتی قوتابیا نمرێن بلند و باش دسالێن بۆری دا بدەستخۆڤە ئیناینە , لێ خالا هەستیار و سەرنچ راكێش و زەرەمەند د وێ چەندێ دایە دەمێ وەزارەتا پەروەردێ گۆرانكاری ئێخستینە د سیستەمێ پەروەردێ دا و سیستەمەك نوو – سیستەمێ یەكا بۆ هەر باەبەتەكی – ل قۆناغێن ئامادەیی پەیرەوكری . ئەنجامێ ڤێ گۆرانكاریێ زیانەك گەهاندییە قوتابیێن ئێزدیان ل قۆناغا دوازدێ ئامادەیی ل هەردوو پشكا (زانستی و وێژەیی ) .
چونكە دڤی سیستەمی دا هەر بابەتەكی ل پۆلا دوازدێ یەكا خۆ هەیە ب ڤی رەنگی :كوردی × (4 )یەكە , عەرەبی (6) , انگلیزی (5) , بیركاری زانستی (6) , بیركاری وێژەیی (3) , كیمیا (4) , فیزیا (4) , زێندەوەر (4) , جوگرافیا(3) , مێژوو (3) , ئابووری (3) ،ئانكو ئەو نمرا قوتابی ل پۆلا دوازدێ ل ویزاری ب دەستخۆڤە دئینت لێكدانی یەكێ ( وحدە) دبت , بۆ نموونە: گریمان قوتابیەكی ل بابەتێ مێژوو (70) وەرگرتییە , ئەو نمرە لێكدانی (3) دبت و دئەنجامدا دبتە (210) , هەروەها هەمان هاوكێشە ل سەر هەموو بابەتێن دیتر دهێتە پەیرەوكرن , چونكە هەر بابەتەكی یەكا خۆ هەیە و دئەنجامێ ڤێ هاوكێشێ دا نمرێن قوتابی ل پۆلا دوازدێ ژ (80 %) دهێتە هژمارتن دگەل زێدەكرنا نمرێن قوتابی ل پۆلا دەهێ كو (10 نمرەنە) و ل پۆلا یازدێ ژی (10 نمرەنە ) و دئەنجامدا تێكرایێ نمرێن قوتابی ژ 100 ێ دیاربت بۆ پركرنا زانكۆلاین.
لێ خالا گرنگ و مەترسیدار و زەرەرمەند ل سەر قوتابیێن ئێزدی د ڤێ هاوكێشێ دا ئەوە : نەدروست هژمارتنا یەكا زمانێ كوردی یە بۆ قوتابیێن ئێزدی ژ ئالیێ وەزارەتێ ڤە زیان گەهاندییە قوتابیێن ئێزدی و ئەڤ شاشیە رەنگە یەك ژ ئەگەرا بت كو هندەك قوتابیێن ئێزدی ل زانكۆیێ بێ بەهر بوون یان لگۆر حەزا خۆ ل كۆلێژ و پەیمانگەها نەهاتنە وەرگرتن , چونكە ئەزموونا بابەتێ ئێزدیاتیێ دگەل كوردی دهێتە ئەنجامدان ل ویزاری , وئەزموونا بابەتێ پەروەردا ئیسلامی ل گەل عەرەبی دهێتە ئەنجامدان , ئەو نەدروست هژمارتنە دڤان هەردوو وێنەیەیان دا خویادبت .
دوێنەی دا بۆمە باش ئاشكرادبت كو نمرا ئێزدیاتیێ ل سەر بابەتێ زمانێ عەرەبی دهێتە هژمارتن و لێكدانی (6) یەكە دبت ،بۆ نمونە : گریمان ئەگەر قوتابیەكی نمرە (70) وەرگرتبت ل ئێزدیاتی و زمانێ كوردی , ئەو نمرە دێ لێكدانی (4) یەكە بت ل دیف هاوكێشا دوێنەی دا , پشتی لێكدانێ دێ بتە (280) یەكە . لێ یا دروست دڤێت ب ڤی رەنگی بت : ئەو نمرە (70) لێكدانی (6) یەكە بت و د ئەنجامدا دێ بتە( 420) یەكە , ل ڤێدەرێ جیاوازی باش خویادبت دناڤبەرا ( 280)یەكە لدیڤ هاوكێشا كەڤن و (420) یەكە یاكو پێدڤیە هۆسابت بۆ ئێزدیان.
وەك دزانین بابەتێ ئاینی ل دوازدێ ب ( دوو یەكا ) دهێتە هژمارتن و ئەو هەر( دوو یەكە ) پێدڤیە بۆ قۆتابیێن ئێزدیان ل زمانێ كوردی بهێنە زێدەكرن نە ل بابەتێ زمانێ عەرەبی ژبەركو ئێزدی ئەزموونێ دگەل كوردی دكەن , هەروەسا نمرا زمانێ كوردی لێكدانی (6) یەكە بت نەك (4) یەكە . عەرەبی لێكدانی (4) یەكا بت نەك (6) یەكە . روویەكی دی یێ ڤێ زیانێ ئەوە قوتابی ل بابەتێ زمانێ كوردی نمرێن بلندتر دئینن ژ نمرێن زمانێ عەرەبی ,هەروەها خویادبت كو قوتابی ژ مفایێ نمرێن ئێزدیاتیێ بێ بەهردبت . پرسیار ئەوە ئەرێ بۆچی ئێزدیاتی و كوردی(4) یەكە و عەرەبی (6) یەكە بۆ قوتابیێن ئێزدی ؟ دڤیا ئێزدیاتی و كوردی (6) یەكە و زمانێ عەرەبی (4) یەكە با .ژلایەكێ دیڤە مافێ قوتابیێ ئێزدی یە نمرا وی ل سەر یەكا كوردی بهێتە لێكدان و هژمارتن ونە ل عەرەبی .
ل هێرە یا فەر و پێدڤییە كو لایەنێن پەیوەندیدار و خەمخۆرێن ئێزدیاتیێ و خوەدیێن كەیسێ قۆتابیێن ئێزدی ل قۆناناغا ئامادەیی ب تایبەت ل پۆلا دوازدێ خۆ ل ڤی بابەتێ هەستیار بكەن خودان ژبەركو دا رەنج و كەدا وان قوتابیان ب هەروە نەچت . بدیتنا من دوورنینە دچەند سالێن بووری دگەل ئەڤ سالە ژی ژ ئەنجامێ ئەڤێ شاشیێ ژمارەكا قوتابیان ژ زانكۆیێ بێ بەهربووینە یان لگۆر ڤیانا خۆ ل جهێ بڤێت نەهاتبن وەرگرتن و بووینە قوربانیێن ڤێ شاشیێ چونكە وەك دزانین د پرۆسێسا زانكۆلاین دا پۆینتاتا رۆلەگ گرنگ هەیە بۆ وەرگرتن و وەرنەگرتنا قۆتابیان ل زانكۆیێ یان ل كۆلیژەكێ یان پەیمانگەهەكێ . لێ پرسیار ئەوە هەتا كەنگی قوتابیێن مە دێ بنە قوربانیێن ڤێ شاشیێ ؟.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
