جەژنا بێلندێ دگەل جارێن جاران
ئلیاس نعمۆ خەتاری
جەژنا بێلندێ گەلەك یە بناڤ و دەنگە ژبەركو جەژنەكا گەلەكا كەڤنە و گەلەك ئۆل و مەزهەب و نەتەوە ئەڤێ جەژنێ دگێرن رێورەسمێن بێلندێ دناڤا هەموو خەلكێ دا هەكە نەوەكی ئێكبن د نێزیكی ئێكن،ژبەركو ئەڤ جەژنە یە كەڤنە و شاخ و رامان ژێ دچن ژوان ژی دبێژن دەمێ نووبونا رۆژێ یە یان ژی دەمێ داهربوونا باتنیێ و هندەك پێخەمبەرا و چاكێن خودێ یە،لەوما هندەك مللەتان یا كرینە ژ دایكبوونا وان پێخەمبەر و چاكێن خودێ.
ژئالیەكێ دن ڤە ئەگەر بێین و بەرێ خۆ باش بدەینە جەژنا بێلندێ دێ بینین رامانا نووبوونێ ددەت چ نووبونا رۆژێ بت ئانكو درێژبت یان ژی نووبوونا وەرزێ سالێ بت و هێدی هێدی سر و سەقەم و سەرما نەمینت ئانكو گرێدانەك ب سروشتی ڤە هەیە و كۆمەلا راژێ ڤە دئێتە گرێدان، رامانا وێ ئەوە كو ئەڤ جەژنە ل عێراقا كەڤن وەلاتێ میزۆپۆتامیان دهاتە گێران و هەتا ئیرۆ رۆژ ل ناڤا مللەتێ ئێزدی دا ئەڤ رێورەسم دئێنە گێران و ب رێڤە دچن هەردیسان ل ناڤا كرستیانان سالانە دئێنەگێران لێ چێدبت ب هندەك ناڤێن دی بت.
هندەك ژ نیشانێن جەژنا بێلندێ دناڤا ئێزدیان دا:
_ خەولێرە و سەوك نانەكێ تایبەتە ئێزدی ل هەموو جەژن و هەلكەفتێن ئاینی دپێژن سەوك ژ هەڤیری و روونێ یان ژی ژ زەیتێ و كونجیان پێك دئێتن و ب تەرۆنێ دئێنە پاتن و دگەلدا خەولێرا بێلندێ دئێتەچێكرن ئەو ژی سەوكەكە تایبەتە مێویژەكێ دكەنە دناڤدا ل دەمێ چێكرنێ و ل هێڤاریا جەژنێ مەزنێ مالێ ئەوێ خەولێرێ لسەر پشتا كچكۆكێ مالێ دشكینت و دكەتە پارچە هندی ژمارا ئەندامێن مالێ و پاشی دابەش دكن و هەر كەسەك پارچا خۆ وەردگرت و هەموو پێكڤە ڤەتكەن كا دێ مێویژ بتە بەهرا كێ دا هەموو مێویژێ لێ پیرۆزی كن و دبێژن ئەڤە نیشانا خێر و خۆشیێ بت.
_شلك ئانكو سۆنی و دۆشاڤ یان دۆشابا قەسبان و سۆنی ل جەژنا بێلندێ دئێنە چێكرن لسەر سێلكێ هەردیسان دڤێت هەر مالەكێ هندەك دۆشاب ل مال هەبت پاشی دێ ئێن نانێ سۆنیان كەنە دوو سێ پارچە و كەنە د ئامانەكێ دا و دۆشابێ ڤالا كەنە سەر و دێ بۆ دەمەكی هێلن دا باش بنمیێت پاشی دئێتە خوارن وەك شریناهیا بێلندێ كو تام ولەڤزەتەكا خۆش یا هەی، ئافرەت دبەنە سەر زەهمانی و مالێن جینارێت ئێك دبەنە مالێت هەڤدوو ب مەرەما پیرۆزكرنا جەژنا جەژنێ و تێكەلبوونا زادی.
_ كەشك و كشام خوارنەكا تایبەتە كو ژ ماستی و ساڤارا دئێتە چێكرن ل وەرزێ هاڤینێ دەمێ رۆژ یە گەرم ساڤار دئێنە قەتكرن و دگەل ماستی ڤەسترێن و وەكی كوتلكا چێدكەن و لبەر رۆژێ دئێنە راخستن بۆ چەند رۆژان هەتا باش هشك دبن و پاشی دئێنە هلگرتن بۆ وەرزێ زڤستانێ و ل جەژنا بێلندێ پتریا مالێن ئێزدیان ل سبەیكا جەژنێ خوارنا كشامێ چێدكەن ب تایبەتی خودان پەز و چێل هەردیسان مالێن كشام چێكرین بۆ مالێن بێ كشام دبەن خوارنەكا گەرم و نەرم ل وەرزێ سار.
_ جلانك ئانكو پارچەكە تایبەتە ژ هندەك پارچێن قوماشی چێدكەن یان ژی ئێت هەرێت جوان ئەوێن ژ هریێ و مووی دئێنە جۆلەكرن و رێساندن، چلانك بەهرا بتر ژ رەنگێن سۆر و قەهوایی و هندەك رەنگێن دن پێكدئێت ب درێژیا مێتەرەكێ ل مێتەرێ ئانكو چار گۆشەیە تایبەتە ب سێنیك و سفرێن زادی دكەنە دناڤدا یان ژی لسەر داتنێن و دبەنە بەر خاسان و كۆچك و دیوانان ل دەمێن جەژن و هەلكەفتان دا.
_ رەشك و گورگا گای ب بێلندە دئێتە ناسین ب جەژنا جۆتیاران و مەراسیمێن گورگا گای ئێكە ژ جوانترین وان رێورەسمان و ل دەمێن بەرێ جۆت ب گایا دهاتە گێران لەوما ل دەمێ هێڤاری جۆتیار ژ جۆتی دزڤرین بەری بگەهنە مال ل كۆلانێ و ل پێشیا دێلیزێ دەرگەهێ مالێ ئێ هەری مەزن جۆتیاران هندەك ژ رووەكا رەشكێ یان رەش رەشك دگەل خۆ دئینان و ئاگر بەردایێ و گایێن جۆتی لسەر دەرباز دكرن و كابانیان مێویژ و قەسب و هژیر لسەرا دهاڤێژتن و د هلهلاند و زارۆكان خۆ تێوەردكرن و بخۆ خردكرن ب راستی تشتەكێ گەلەكێ جوانبوو نیشانا خێر و بەرەكەتێ و سوپاسداریا خۆ ژ پەدشایێ مەزن دكرن.
_ بێلندە و بێدەرا بەفرێ یە هندە رامانا ڤێ گۆتنێ ئەوە كو راستە رۆژ بەرەف زێدەبوونێ یە و و داویا وەرزێ سەرمایێ یە،لێ هێشتا ل هندەك جها بەفر دبارت و وەرزێ سار ب داوی نەهاتیە.
_ سەرەدانا زەهمان و مەزەلان وەكی دئێتە خویاكرن جەژنا بێلندێ كا چاوا ب بۆنێ ڤە یە گرێدایی یە هۆسا ب مرنێ ڤە ژی دئێتە چەسپاندن،ژبەركو خەلكێ مە بۆ دوو رۆژان سەرەدانا زەهمانێن مریا دكن ل رۆژا چار شەمبوویێ و ل رۆژا پێنج شەمبوویێ بەری رۆژا جەژنێ ب تایبەتی ئافرەتێن ئێزدی دچنە سەر زەهمانان و هەر ئێك جلانكا خۆ یا زادی دگەل خۆ دبەت، هەر دیسان قەوال دەف و شبابا دبەنە سەر گۆرێن مریان و ب خێرا روحا وان لێددەن.
_ هێڤارا جەژنێ ئانكو هەلكەفتا مجێور و قەول بێژ و ریهـ سپیێن ئێزدیان ل لالشا نورانی و ل گوندان چرایێن خاسا ڤێدخێن و قەولا و دوعایان دبێژن و خەلكێ ئێزدی لێ كۆمدبن.
_ هەلبەت ل هەر رۆژەكا جەژنێ بت خەلكێن ئێزدی ل سبەیكا جەژنێ دچنە بەر دەرچكێت خاسا ب دوعا و هیڤی ژ خودایێ مەزن و ل هوندر و كۆچك و دیوان و لبەر نیشانگەها جەژنێ ل ئێك و دوو پیرۆزی دكن،هەردیسان ل ناڤا مال و كۆلانان سەرەدان هەتا دەمێ هێڤاری دئێنەكرن و گەلەك جاران دیلان و گۆڤەند ب دهۆل و زرنا دئێنەگێران ب هەلكەفتا جەژنا بێلندێ.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
