جڤاكا ئێزدی ژ تهڤا پرتر گهرهكه ژ بۆ سهرخوهبوونا كوردستانێ تهڤبگهره
ئهسكهرێ بۆیك
ژ پهی سێ سالێ كهرهسهتا شهنگالێ را پرسگرێكا چارهسهركرنا بهختێ شهنگالێ و جڤاكا ئێزدیان ئێدی هاتیه سهر تهختێ سیاسهتێ. رهخ وێ خهزهبا گران ئا گهوره, وان ئێشا, وێ مالوێرانیێ و ئوندایێن مهزن هنهك رێیێن ئەرێنی ژی بۆ چارهسركرنێ چێ بوونه.
ئهم گشك ژی تهڤ تهمامیا مرۆڤایا جهانێ بوون شهدێ وێ تراگێدیا بێ چاپ و سینۆر, كو 3.08. 2014 دایش ئا ئیسلامی, یا بێ دین و ئیمان, ب پشتگریا هنهك دهولهت, هێز و عورگانیزاسیۆنێ موسولمان ئانین سهرێ ئەزدیێن شهنگالێ, ئەڤدێن بێ سووج-گونه. ههر بویار ل بهر چاڤێ مه پێك هاتن. ههر وهشیتی جهانێ ب چاڤێ خوه دیت. كهراسهتا شهنگالێ ئیزدی ل بهر قهزیا نهبونێ دان سهكناندن. ژ جی – وارێ وانی كال- باڤان, دهوسا لنگهك ئەرد بن پیێ وان دا مابو ئەو ژی كهتا بن قهزیا نهمانێ.
نانێ ئێزدیا ههلال ئە. دیرۆكێ دا كێ ب ناڤێ ئێزدیا را لیستیه خێر نهدیتیه… یێن خوهستنه ئێزدیان بقهلینن, تونه بكن, ئەو ب خوه بهر وێ كهرهسهتا قهلاندنێ سهكنین ئە.
ناڤا وێ دۆژێ را جڤاكا.ئێزدی ب سهرفرازی و روومهت دهرباز بوون, لێ یێن ب ناڤێ ئیسلامێ بهرێ شوورێ خوه دانه.ئێزدیان رهزیل بوون…
دیرۆكا دژوهر.ئێزدی هینی ژیانا دژوهر كرن ئە. ئەڤا برینا نوو نینه یا ب ههزارا سالا نه..ئێزدی ل بهر ههر دژوهریان تهیاخ ن, قهوات ن… ڤان سالا مرۆڤایا جهانێ (هن خێرخوهزان و هن ژی نهخوهزان) ئەڤ ههموو ل بهر چاڤێ خوه دیتن.
… ئەڤ قهتلیام یهك ژ وان سهدان كۆمكوژیێن خهزهب بوو, كو دیرۆكێ دا دهسهلاتدارێن ئیسلامێ ههقێ ئێزدیان دا پێك ئانینه, جوداتی ڤێ جارێ ئەو بوو, كو جهانا ئازادیهز زوو ژ وێ خهزهب و هۆڤیتیێ ههسیا, گهلێ كورد ژی شاشیا خوه یا ب دهورانا تهخمین كر, ئەو وهشێن هۆڤ هێلینا وان دا فهتساندن. دهما فهرمانێ بهرێ ئێزدی تهنێ, بریندار, بێچار تهڤ ئێش و برینێ خوه, بێ ئالیكاری و بێ پشت دمان, كهس وێ نهههقیێ و هۆڤووتیێ ژی نهدهسیا, كهسی نهههق سووجدار ژی نهدكر…ڤێ جارێ تهههرهكی دن بوو.
ئهم تهڤ ژی زانن چ بوویه, نها هالێ شهنگال ئێ, شهنگالیان و جڤاكا ئێزدیان چاوان ئە?
ئهڤا دهمهكه درێژ ئە گشك هیڤیا دهوی ئانینا شهرێ مووسلێ نه, ژ گهمارا دایش ئێ پاقژكنا وێ هێلینێ, كو پرسگرێكا شهنگالێ ژی ب پرسگرێكێ مووسلێ ڤا چارهسهر ببه.
دهولهتێن گهوره, عورگانیزاسیۆن-سازیێن ناڤنهتهوی تهڤی دهسهلاتداریا ههرێما كوردستان ئێ و هوكومداریا دهولهتا ئیراقێ دخوهزن پرسگرێكا ئێزدیا را چارهسهریكێ ببینن. گورووپێن ئێزدیان ژی وێ مهیدانێ دا ئاكتیڤی تهڤ دگهرن. ئەڤا باش ئە,.ئێزدی خوهدی ل پرسگرێكا جڤاكا خوه دهرتێن, وهك بهرێ پرسگرێك بێخوهدی هیڤیا رههما دلێ “خهلكێ”ناهێلن. لێ یا خراب ئەوه, كو وێ پرسێ دا د ناڤا گرووپێن ئێزدیان دا تفاق و یهكدهنگی نینه, دژی ههڤن. سهرۆكاتیكه عولی- جڤاكی, سیاسی یا كامل, ب قهدر و روومهت نینه, كو جڤاكێ پهی خوه بڤه. كێ رابیه خوهرا گرووبهك ب ههڤالێ خوه ئاڤا كریه و سهرێ ڤێ جڤاكا بریندار كریه بهلا. پشت وان تهڤا دهولهت و قهواتێ خوهیی بهرژهوهندی سهكنینه. ئەو تهڤ ژی خوهیێ مهدیا ب هێز ن, جڤین و كۆنفێرانسا دژی ههڤ چێ دكن,جڤاك دژی ههڤ كرن ئە چهند پهرچا. ب رێیێن ئاشكهره و دزیڤا خوه دگهینن هێزێن ناڤنهتهوی, ههتا نهیارێن ئێزدیان را ژی دكهڤن ههڤكاریێ. ل ناڤا.ئێزدیان دا ل سهر خوونا جاهگۆریان پرۆپاگانداكه بێتفاقیێ یا دژی ههڤ تێ مهشینن.
خهلهتیك كاره ژ بۆ پێشرۆژا ئێزدیان, ب خهلهت چارهسهركرنا پرسگرێكێ ببه كهرهسهتهك نوو, شاشیكه دیرۆكی و ههر تشت بێ تهرباندن, خوون, هێسر و ئازارا ب ههزاراشهیدان ئارزان ههره.
من قرار كربوو خوه دووری ڤێ پرسێ و ڤی بابهتی بگرم.
بێ ماقوولی د ناڤ هنهك گورووپێن ئێزدیان دا چێ بوونه, نه هورمهت مایه, نه ئەمرێ مهزن, نه زانهبوون, نه قهدر, نه قیمهت, نه ژی شهرم. تو هدوودێ مۆرالا ئیسانی نایێ ناسكرن. ههما یهك فكرهكه نه گۆری خوهستن و دلێ وان گرووپا دبێژه, ب پهیڤێن بێهورمهتیێ, یێ نه ماقوول ڤیالی-ویالی “ مریدێ” خوه بهری مرۆڤ ددن. كهس خێنجی خوه ناخوهزه فكرهكه دن ببهی, فكرهكه جوده را ههساب روونێ. ئەگهر تو ب دلێ وان نه ئاخڤی وسا نه تو دژمنێ وان ئی, دژمنێ ئێزدیاتیێ ئی, تڤ ژی یێ وان و خوهیێ وان ن. تڤ كوردا ژی یێ بێتهرهف تونه نه. ریا تڤ وان بهر ته دادایی نه.
ژ بۆ بێتهرهفیا من ههر رێیه مهدیایێ بهر من دادایی نه. مهجالهكه راگهاندنێ یا بێتهرهف: تڤ, رادیۆ, رۆژنهمه ژی نینه مرۆڤ خوه بگهینه گوهدارا, خوهندهڤانا, فكرا خوه وان را بێژه.مایه تهك فاجهبۆۆك.
ئهز وهك نڤیسكارهكی ڤێ دهما دیرۆكی دا, كو بهختێ جڤاكا من هاتیه مهیدانێ, نكارم ل رهخ پرسگێكێ را بێخهم دهرباز بم و فكرا خوه نهبێژم.
ڤان 20-25 سالێ دهویێ, ئەز د ناڤا جڤاكا ئێزدیان دا ب كوورایی پرسگرێكێ دیرۆك, چاند, باواری, دێمۆگرافی, جڤاكسازی و پرسێن ئێزدیتیێ یێن دن ڤا مژوول بوومه, راستی رێڤابر , عولدار, زانه, رهوشهنبیرێن.ئێزدیان یێن سهرهكه و خوهیگۆتن هاتم ئە, وان را ل سهر پرسێن ئێزدیتیێ كوور مژوول بوو مه. من وهك زانینا خوه ههلاقهتیێن ڤێ جڤاكێ یێ دیرۆكی تهڤی گهلێن داگهركرێن كوردستانێ, گهل عول و باواریێن جینارێن.ئێزدیان, فهرمان, مهنی و سهبهبێن راكرنا فهرمانان, كۆمكوژیان لێكۆلین كریه و ئەڤ فكرێ من جیێ ڤالا یانێ بهر بهرژهواندیێن شهخسی و هزرا ملهتی, عولی یان كهلا نهههقیێن كو هاتنه سهرێ شهنگالێ و جڤاكا.ئێزدیان نینن.
رند تێ خانێ كو دهولهتێ داگهركرێ كوردستانێ: فارز, تیرك, ئەرهب بهرژهوهندیێن وان ڤێ پرسێ دا ههنه. دهردێ وان .ئێزد نینن,/ێزدی وسا ژی بێ هێز بوونه/ دهرد بهرژهواندیێ وان ن, چاوا بكن كو كوردستانێ بن نیرێ خوه دا بهێلن, پارا وان وهلهتێ كوردا دا پر به, دوتیرهتیێ و بێتفاقیێ بكن ناڤ گهلێ كورد, نههێلن باشوورێ كوردستانێ بگهیژه سهرخوهبوون ئێ. هنهك جینار ژی, كو خوه دۆستێ.ئێزدیا ددنه كڤشێ,.ئێزدیا را بوونه جیێ پرۆپاگاندا دژی نهتهوهتیێ وان, ئێزدیان را خێرنهخوهزان ژی خێرنهخوهزتر ن… ههر كهس دخوهزه گۆر بهرژهواندیێن وان پرسگرێكا شهنگالێ و.ئێزدیان چارهسهر ببه. ئەگهر ههر ئێزدیك ب كارا ئێزدیتیێ و ب چاڤێ ڤهكری ل دهر دۆرێ خوه بنهێره, بفكره وێ ڤان ههموو بهرژهواندیان ببینه.
هێزێن كوردی ژی نه ئەوقاس بۆ بهرژهواندیێن نهتهوی, لێ كارا خوهیه رۆژان ئە و ب كینا دژی ههڤ بهختێ.ئێزدیا را دلیزن.
ئهڤان تهڤ ناڤا گرووپێن مه ئێزدیا دا ب ئاكتیڤی دخهبتن, گرووپێن.ئێزدیان پایێ پرێ دچن جهم وان, وانڤا گرێدایی نه, ئالیكاریێ ژ وان دخوهزن و گۆری خوهستن بهرژهواندیێن وان تهڤ دگهرن.
ب دهور و زهمانا مهرهمێ خهلیفێن ئەرهبا, شاهێن ئەجهما و سولتانێن.عوسمانیێ قهلاندنا.ئێزدیان بوویه. بوویارێن دیرۆكێ, فهرمانێن كۆمكوژیێ شههده نه. ئەم دفكرین كو سهدسالا 21 ئێ دا ئەو هۆڤیتی وێ نهوهكلن, لێ چاوا مه دیت جهانا ئیسلامێ دایش چێ كر و وهك ههزار سال بهرێ بهرێ شوورێ خوه, بهرێ ئەول دان كوردستانێ: ئێزدیان.
وسا نه كیژان.ئێزدی, كیژان گرووپێن.ئێزدیان بهختێ.ئێزدیان دخوهزه وان دهولهتا و گهلا ڤا گرێ بدن, كیژان گرووپ بهر بهرژهواندیێن خوه یێن گرووپی سۆز و گۆتنێن وان “باوار” دكن, دبن چهكا دهستێ نهیارێ ئێزداتیێ, ئێزدیا دیسا ل بهر قهلاندنێن نوو ددن سهكناندن.
بهرێ هنهك گرووپێن ئێزدیان ژی دهرڤا یه.
دخوهزن ئێزدیان ژ ئاخا وان بقهتینن, جهانێ بهلاكن.
ئهڤا 30-40 ساله.ئێزدیان بهرێ خوه دانه وهلاتێن ئەورۆپایێ, رووسیایێ, ئامێریكایێ, ئاڤسترالیایێ, جهانێ دا بهلا دبین. ڤان دهولهتان دا سایا قرار و قانوونێن وان یێ دێمۆكراتیك, خوهیكرن ئا مافێ مرۆڤان, ئێزدیارا ژی مهجالێ ژیانێ یێ نۆرمال شێ دبن. ژ بۆ باواریێ كهس تههدێ ئێزدیان ناكه, كار ههیه, ئابۆری ژ خراب نینه, لێ ڤرا ژ زمان, باواری , ئەرف-هدهت, خهیسهت, كهسایهتی, دهربازكرنا ئەید-هرهفاتان, زارگۆتن دكهڤن بن قهزیا ئوندابوونێ. .ئێزدی دبنه وهك ئەڤدێ وان دهولهت و وهلاتان. شقاس ژ ئەو دهولهت دێمۆكراتیك بن, , نكارن ههر خوهستنێ پاراستنا ئێزدیاتیێ جی بینن… ئارمانجا ههر وهلاتهكی یه پهنابهرێن ناڤا خوه نتێگره بكه, بكه واك گهلێ خوه… دهویا دهوی ههلاندن ئوندابن ئە. ههلاندن, ئوندابوونهكه خوه.شوورێ كۆكبریێ دبهشهكرێ ئوندابوونێ.
گهلێ كو ئەردێ خوه, وهلاتێ خوه, كۆكا خوه قهتیا دهویا وی ئوندابوون ئە,وسانه.ئێزدی گهرهكێ شهنگال و شێخانێ وهك رۆنایا چاڤێ خوه خوهیكن. ئەو چوون ئێزدیتی ژی نامینه.
چاوا ئەیان دبه بۆ چارهسهركرنا پرسگرێكا شهنگالێ دو رێ تێنه دهستنیشانكرن: یان بمینن د ناڤ دهولهتا ئیراقی, بن دهسهلاتداریا بهخدایێ, ئەرهبا, یان بگهیژن ههرهما كوردستان ئە.
بهرێ.ئێزدیان داین بهخدایێ رێیا ههره خهلهت و خهتهر ئە. ئیراق وهلهتهكی ئەرهبا یه, بنگهها دهولهتێ شهریهت و ئیسلام ئە. تو تشتهكی ئێزدیان و وان تهڤ تونه: نه زمان, نه وهلات, نه فۆلكلۆر, نه خهیسهت, نه دیرۆك, نه بنگهه, نه خوون. تهنێ دیرۆكێ دا وانا فهرمانێ ئێزدیان راكرن ئە. وێ دهمێ شهنگالێ ببه وهك قهرهباخا ئەرمهنیا, وێ سالێن درێژ, قوربانیێن مهزنێ بخوهزن بۆ راستكرنا ڤێ شاشیێ. سالێ دهمهزراندنا دهولهتا سۆڤێتێ كۆموونیستا و بۆ بهرژهوهندیێن دهولهتا سۆڤێتێ و هنهك دهولهتێن جینار قهرهباخ هیشتن بن دهسهلاتداریا ئازهربێجانێ. راسته قهول قرارێ دهولهتا سۆڤێتێ ل ههر رێسپووبلیكهكه سۆڤێتێ دا بن سیبارا مۆسكڤایێ وهكه ههڤ بوون, لێ زمان, كوولتوورا, چاند یهك نیبوون. د ناڤ 65-70 سالی دا, خهلكێ قاراباخێ, یێ ئەرمهنی ههر نهههقی د دهست دهسهلاتداریا بهكوویێ دیتن. زێریان. ههتا پرتووكێن دهرسا ژی ژ ئەرمهنستانێ دبستانێن ئەرمهنیێ قهرهباخێ را دشاندن. كارێ كوولتووهی-چاندی هملی ئەرمهنستانێ وانرا دكر, خۆرت دهاتن ئەرمهنستانێ دخوهندن. ئاستهنگی پێشیا پێشداچووینا زمانێ ئەرمهنی دهردخستن, نهدهیشتن لێكۆلین سهر دیرۆك و چاندا ئەرمهنیا بهاتا كرن. ههر پرسێ كوولتووری-چهاندی یێن ئەرمهنیێن قاراباخێ بهكوویێ دا ئازریا گۆری كارا خوه, ب چاڤێ ههلاندنێ دنهێرین. نها ژی ئەم دبینن ب چ قوربانیان قهرهباخی دخوهزن وێ شاشیا دیرۆكی راستكن.
دیرۆكا كوردستانا سۆر ژی میناكهكه هێژا یه.وان ئەو “كوردستان” پێچهكێ دا فهتساندن.
شهنگالێ دا تو ئیدارهكه كورمانجی ب زمانێ ئێزدیان نینه. زمان, پهروهده, ئەلفهبا, گشك ئەرهبی نه.. دبستان گشك ئەرهبی بوونه.ههتا نها ژی ئەدهبیهتا ئەرهبا یا سیاسی, عولی,هدهبی و دیرۆكی دا ئێزدیاتیێ وهك شاخهكی مسولمانیێ دنهێرن..ئێزدیان وهك ئەرهب دبینن.
ژ پهی ههربا جهانی یا ئەولن را باواركی ئێدی 100 سال دهرباس بوویه. دهولهتا ئیرهقێ چێ بوو, چاوا كوردستانا باشوور وسا ژی ناڤێ دا شێخان و شهنگال كهتن بن دهسهلاتداریا بهخدایێ .وێ دهمێ دا ههتا نها مووسل بوو باژارهكی ئەرهبا, كوردێن موسولمان, چقاس ژی باواریا وان و ئەرهبا یهك ئە (ب میلیۆنا) شهر دكن ژ بۆ مافێ خوه یێ ئیسانی… تهمامیا گهلێ كورد نكاره ژ زولما ئەرهبا یا 1400 سالی خلاز به, ئیجار ئەم چهند ههزار ئێزدیێ فهقیرێ چ بكن? ناڤا وی سهد سالی دا گهلۆ خێنجی خرابیێ, هلشاندن-وێرانكرنێ بهخدایێ تشتهكی قهنج ژ بۆشێنبوونا شهنگالێ و هالخوهشیا شهنگالیان, بۆ پاراستنا زمان, عول, چاند, ناسنهما ئێزدیا كریه?
شهنگال بهخدایێ ڤا هات گرێدان تێ وهتێیا ئەرهبكرنا شهنگالێ.
جی و وارێن.ئێزدیێن باشوور وێ ببن دو پهرچهشهنگال, شێخان و لالشا نوورانی ژ ههڤ وێ بێن قهتاندن.
ئێدی ئەز نابێژم ڤێ دیرۆكا 1400 سالی دا فهرمانێن ل سهر ئێزدیان هیملی ژ بهخدایێ و مووسلێ دهست پێ بوونه.
ب سهدان سالا دهوسا ناڤێ “ێزدی” “داسنی” دهاته كێرانین…
گایێ رهش چهرمێ خوه ناگوههره.
جیێ.ئێزدیان, شهنگالێ,.ئێزدیخانێ ب ستاتویهك ب تهبیهت وهلاتێ وان ئە, ئاخا وانه كال-باڤان- كوردستان ئە. كوردستان چقاس وهلاتێ كوردێن موسولمان ئە ههزار جاری ئەوقاس جی و وارێ ئێزدیان ئە. ل سهر ههر كهڤرهكی كوردستانێ خوونا ئەڤدێن ئێزدی ههیه. ئەزد هن ب زمانێ خوه, چاندا خوه, باواریا خوه, خهیسهتێ خوه, كلام-رهقاس, فۆلكلۆرا خوه ئەولهدێ وێ ئاخ و ئاڤێ نه, روه و فكراندنا وان, ئیمان-اخرهتا وان كورمانجیا وان ئە شيرن ئە..ئێزدی ل كیژان وهلاتی بن سبێ رادبن دوها خوه ب كورمانجیا كال و باڤێن خوه دكن, ب كورمانجیا خوه خوهدایێ خوه را داخڤن. كێ دخوهزه.ئێزدیا ژ وهلاتێ وان باشقه بكه خێرخوهزێ ئێزدیتیێ نینه, ل بهر خوهدێ ژۆرن ژی گونهكی پر مهزن دكه. گهلۆ دهما شیخادی دا چما زمانێ باواریا ئێزدیاتیێ كورمانجی ما?گهلۆ وێ دهمێ.ئێزدیا چما خوه نهسپارتن ئەرهبا, زمانێ ئەرهبی نهكرن زمانێ باواریا خوه… زانبوون كرنا وێ گاڤێ وێ ببه دهویا.ئێزداتیێ. خاسێ.ئێزدیا یێ وێ دهمێ ئەو رند تێدگهیشتن. گهلۆ زمانێ تێكستێن مه یێن پیرۆز ببوونا ئەرهبی ههتا نها وێ ئەڤدهك ئێزدی بما? ناڤ ژی نهدما… ئەز باوارم كوردهكی كورمانجی ئاخڤ نهدما.
دیرۆك هنداڤا ئێزدیا دا پر نهههق بوویه. ئەز وێ دیرۆكا ب خوونێ, نهههقیێ, وهșیتیێ نڤیسی رند زانم.
ئهڤا 1400 ساله نه تهنێ.ئێزدی لێ تهمامیا گهلی كورد ل ناڤ خوونا خوه را دمهشن. كوردێ موسولمان ب خوه ژی ب بهرچاڤكێن سهخته ناڤا ڤی هالێ مالوێران دا خوه دخاپینن. كێ كوردا قر دكن?كێ گوند و باژارێ كوردا وێران دكن? كێ كوردستانێ دا زمانێ كوردا دبرن ? كێ كوردستان وا كریه جیێ نهزانیێ و وێرانیێ? كێ ناهێلن كورد بگهیژن تو مافی? كێ دوتیرهتیێ ناڤا كوردا دا چێ دكن? كێ كوردا ب دهستێ كوردان ددن قركرن?… گهلۆ ل كیژان وهكاتی ئەوقاس گۆرستانێ ب كۆم ههنه?كێ دهوسا قهسر و برجێ چاندێ و كوولتوورایێ ئەو گۆرستان كوردا را ئاڤا كرنه? كیژان وهلهت و گهل بوویه ئەوقاس پهرچا? كێ كوردیتی, ناڤێ كوردا دا ل بهر چاڤێ كوردا رهش كریه… گهلۆ ل ناڤا كیژان گهلی دا كۆكبرێ گهلێ خوه ئەوقاس زێده نه?چما دایش ئێ بهرێ شوورێ خوه دا تهمامیا كوردستانێ. كۆبابی كێ وێران كر?گهلۆ كۆبانی ژی باژارێ ئێزدیا بوو.
نها باواركی تهمامیا كوردستانێ دا شهرهكی گران ئە… كورد تهمامیا كوردستانێ دا شهركاریا ههبوون-نهبوونێ ددن. ههرهما كوردستانێ رێیا تێكۆشینێ یه دژوهر را دهرباس دبه . وهزیفا دیرۆكی یا پر گران پارا ڤی نڤشێ كوردا كهتیه.
پێشیێ كوردان میراتهكه مالوێران یا ههزارێ سالان ڤی نڤشی را هیشتیه.
مریێ گۆرا ژی سهبهب و بهرسیڤا ڤان پرسگرێكا زانن.
ههتا دهولهتا كوردا یا نهتهوی نیبه, ههتا قهدهر و بهختێ كوردا دهستێ كوردا دا نیبه, ههتا پهروهردا كوردا یا ب زمانێ دێ, یا نهتهوی نیبه,ههتا كورد دیرۆكا خوه خوهش نزانبن, ههتا كورد ژ خوهرا وهلاتهكی كوردهواری, ئازاد, دێمۆكراسی ئاڤا نهكن, ههتا كوردستان ل ناڤ ڤێ ههزهكا نهزانیێ, ئەشیرهتیێ, عولپهرهستیێ دهرنهیێ, ههتا, ههتا, ههتا…هالێ تهمامیا گهلێ كورد وێ وا به.
كێ ژ مالا خوه رابه وێ بهخت و پێشیرۆژا كوردا را بلیزه.
كوردستانا ئیرۆ ژی.ئێزدیا را روونێ ههلاندی نینه…
ههتا راستی راست نهیێ گۆتن راستی چێ نابه, راستی سهر ناكهڤه.
مه بهر چاڤێ خوه دیت ڤان سالێ دهویێ دهما دهسهلاتداریا كوردان باشوور چ هاته سهرێ.ئێزدیێن شێخان وشهنگالێ.
ئهم چهند بوویارا ژ بیر بینن: بوویارێن ل شێخانێ, چیرۆكا كهچا ئیزدی كو بوو بهلا سهرێ ئیزدیان, 24 كاركرێن ئیزدی, بۆ كو ئێزدی بوون برن ل بهر دهرێ مزگهڤتا مووسلێ ب هۆڤیتی كوشتن, بوویارێ زاخۆیێ, قهتلیاما گره زێر و سبا شێخ خدرێ یا 14 تهباخێ 2007 ئا, و دهویێ ژی ئەڤ خهزهبا شهنگالێ یا ههره مهزن.
دهما كۆمكوژیێ ژی هنهك شاشی هاتنه كرن /لێ نه ژ ئالیێ گهل لێ ئالیێ هێزان ڤا/. وان شاشیا تفاقا گهل وێران كرن, باوار شكێناندن.
دیرۆكا دهورانا یا ب كۆمكوژیان داگرتی ژی تشتاكی خێر ناینه بیرا مرۆڤ. ئەڤ برین كهڤن و ب ئێش ئە. ئەگهر گهلێ كورد ژ بۆ كوردیتیا خوه ب دهورانا ئالیێ داگهركر و جینارا ڤا هاته زێراندن, قركرن, پهلچقاندن لێ ئێزدی هن ژ بۆ نهتهوا خوه, هن ژ بۆ ناڤ, زمان و باواریا خوه. كوژارێ وان تهنێ داگهركر نی بوونه, ژ داگهركرا بێتر قهومێ وان كوردێن موسولمان بوون ئە.
دهورانا 21 ئێ, گهشبوونا بزاڤا گهلێ كورد یا ئازاداریێ,دهركهتنا وان ل ئەورۆپایێ, خوهندن و زانهبوونێن راستی ئێ, تێگهیشتن ئا كارا نهتهوهتیێ, بهرچهڤكێ عولپهرهستیێ یێ سهخته ژ بهر چاڤێ گهلێ كورد ئانینه خارێ و گهل راستیا خوه دیت. ئەو یهك دهما ڤێ كۆمكوژیا دایش ئێ باشتر هاته خانێ. گهل دێم و ئارمانجێن نهیارێ نهتهوا خوه رند دیتن و نهیارێ نهتهوی ناس كرن. ڤێ كۆمكوژیا ئێزدیان ل ناڤا گهلێ كورد دا گوههستنهكه روهی, نهتهوی یا ئەرێنی ئانی هۆلێ. د كۆمكوژیێن دن دا كوردێن موسولمان ژی تهڤی هێزێن نهیارێ ئێزدیا دبوون و ب ناڤێ عولێ كۆمكوژی پێك تانین. ڤێ كۆمكوژیێ دا روهێ نهتهویێ ئالت كر و پایێ كوردایی پرێ رابوونه پشتا ئێزدیان, ههوارا ئێزدیا هاتن. ژ ههر قولچهكی كوردستانێ ئالیكاری, پشتگریا ئابۆری و مۆرالی هاته كرن. خهلكێ زاخۆیێ و دهۆكێ دهرێ خوه ل بهر برایێ خوه.ئێزدی ڤهكرن و نانێ نهفهرێ خوه ئێزدیا را پاره ڤهكرن . گهل فهم كر كو ئەو كۆمكوژیا ئیسلامێ دژی تهمامیا نهتهوا كورد ئە.
نها شنگال ڤالا یه, ل شهنگالا وێران دهوسا شهنگالیان هێزێن پارتیا یێن چهكدار ن, , هنهك وارێ شهنگالێ هێ ژی ژ دایش ئا ئازاد نهبوونه…ب ههزارا ژن زارێ ئێزدیان هێ ژی دهستێ دایش ئا دا ناڤا زولم و خهزهبێ دا دزێرن.
ههتا نها ژی تو پرسگرێكهكه شهنگالیا نههاتیه چارهسهركرن.
نیڤ میلیۆن ئەڤدێ بێ سووج و گونه, وهلهتێ خوه دا پهنابهر مالوێران ن, بن چادرا دا, بێ هیڤی, بێ گومان, رۆژ و ئەمرێ خوه دماشینن.
ههزاران زارۆكێ سێوی, بێخوهدی, بێ جی –ستار مانه هیڤیا رههما خوهده.
گوندو باژارێ وێرانبوی, تالانكری, بێروهكری نزانن كێیێ بڤه خوهیێ وان.
گۆرێن كۆم كو ل سهر ههر گاڤهكێ تێن دیتن, ئیزدی نكارن جانگۆریێ خوه ژی ببن خوهی.
كارڤانێن ئێزدیێن وهلاتێ خوه تهرك دكن, بێ هیڤیێن پاشیرۆژێ ب هێسر و گری دكشن بهرب ئەورۆپایێ…
مرۆڤ نزانه كیژانێ بێژه, كیژانێ بهێله…
دهو و دۆزا پارتیایێن كوردا یێ چهكدار سهر شهنگالێ, ئیزدی راكرن ئە دژی ههڤ, چكا ب خونا ئێزدیان ژ وان كێیێ دبه خوهیێ شهنگالا وێران…
تهڤی ڤێ بنگههێ هێ-هێ ژی ههرهمێ دا چقاس ژی ئێزدیان “كوردێن رهسسهن” ناڤ دكن, لێ ب راستیێ “كوردێن رهبهن” ن.
ههلبهت چارهسهركرنا پرسا شهنگالێ گهرهكێ دهستێشهنگالیادا به. بریارا چارانووسا خوه ئەو گهرهكێ بدن.
ئهز وهك نڤیسكارهكی كورد و ئەڤدهكی ئێزدی چارهسهركرنا پرسگرێكێ وا دبینم:
نها دا /دهرهگی ژی كهتیه/ رهخ هوكوماتا ههرهما كوردستانێ, ب چاڤدێریا سهرۆككۆمار و سهرۆكوهزیر كۆمیسیۆنهك بێ ئاڤاكرنا بۆ چارهسهركرن ئا پرسگرێكێن شهنگالێ.
شهنگال و شێخان, كو تێن ناڤكرن وهك.ئێزدیخانه گهرهكێ ژ والاتێ وان كوردستانێ نهیێ قهتاندن.
ژ بۆ باواریا.ئێزدیان كوردیتیا وان, نهتهوا وان, والاتێ وان نهمایه, گۆتن و سۆزێن كهسی باوار ناكن, بۆ ئامنتی چێبه پێویسته بۆ.ئێزدیخانێ ستاتوویهك تهبیهت, ب دلێ خهلكێن شهنگال ئێ بێ دهستنیشانكرن.
ئهولهكاریا خهلكێن ئێزدی گهرهكێ بێ گارانتیكرن.
ئهڤ پرسگرێك نه كو ب سۆز, گۆتنێن سهرۆك, رێڤابرا, سهرۆكێن پارتیا, عولداران, ئاخا-بهگان لێ ب پارلامێنت, دهستوور-قانوونێن دهولهتێ /دهولهتا سهربخوه, فێدێراسیۆن/ ب بهشداریا سازیێن ناڤنهتهوی بێ گارانتیكرن.
رێڤابری و پاراستنا.ئێزدیخانێ بسپێرن.ئێزدیان.
جۆدهتی و پرۆپاگاندا جوداخوهزیێ د ناڤ عولێن كوردستانی دا ب دهستووری-قانوونی بێ قهدهخهكرن. شهخسیهت و سازیێ وێ پرۆپاگاندایێ بكن ب گرانی بێن جهزاكرن.
ئۆلا ئێزدیتیێ وهك عولهكه مێزۆپۆتانیێیه یا پیرۆز ب پارلامێنتی, دهستووری بێ ناسكرن.
مهجالا ساز بكن كو.ئێزدیێن جهانێ بهلا بوویی وهلاتێ وان كوردستانێ ڤا بێن گرێدان.
ئێزدی وهك ههساڤێ خوه بهشداری رێڤابرن و پاراستنا ههرهما كوردستانێ ببن.
ژ بۆ هنهك خسووسیێن ڤێ جڤاكێ ههنه, مهجال بێن سازكن بۆ پهروهردێ, لێكۆلینێن چاندی, دیرۆكی, ب سهربهستی دهربازكرنا ئەید-هرهفاتان و هڤد.
وێ باشببه, چاوا سالا 1924 رێسپووبلیكایێن وهلهتێ سۆڤێتێ ب دهستوور و قانوونا ههڤڤا هاتن گرێدان وسا ژی مهسهلا شهنگالێ دا پێك بهاتا …
ئهڤ ههموو قهولێ سهرخوهبوون و دهولهتبوونێ دا كارن ب هێسانی میاسهر ببن.
وسا نه جڤاكا.ئێزدی ژ ههر كوردهكی پرتر گهرهكه ژ بۆ سهرخوهبوونا كوردستانێ تهڤبگهره.
12.05. 2017
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
