ژ كەلەپۆرێ باب وكالا.. زێرەڤانی وبەرەڤانی لسەردەمێن بەرێ
ئلیاس نەعمو خەتاری
زێرەڤانی وبەرەڤانی لسەردەمێن بەرێ…ل دەمێ دئێنە دناڤ دیرۆكێ دا و بەرێ خۆ ددەینە ژیانا بەرێ لسەر هەر بابەتەكی هەبت دێ هەردەم بینین ژیانەكا گەلەك سەخت و دژواربوو،ژبەركو یاسا ب شێوەكی رێك وپێك نەبوو رژێمێن وی دەمی بتنێ سیستەمێن عەشائیربوون وئاغاواتی وكەتخودایی لژێر بریارێن وان كەسان برێڤەدچۆ، هێرش و تەعدایی و زۆرداری هەرە بەردەوام بوو لەوما دڤیا هەر گوندەك وهەر مالەك و هەر جڤاكەك وهەر مللەتەك بەرگریێ ژخۆ بكت و خۆ بپارێزت ژ هەر تەعدەك یان هێرشەك بتە سەر وان لەوما مێژوویا مللەتی یە پرە ژ چیرۆكێن بەرخودانیێ ل هەر سەردەمەكی.
ژسەرهاتیێن وان سەردەما دبێژن گوندەكی مینا گوندێ خەتارێ پایتەختا ئێزدیخانێ بوو جیێ بریار وئێكگرتنا ئێزدیان بوو،لەوما د درێژیا مێژوویێ دا تووشی مەزنترین فەرمانا بوویە و فەرمانا میرێ كۆرە ل سالا(1832)مەزنترین بەلگەنامەیە بۆ ڤێ چەندێ لەوما خەلكێ ڤی گوندی بەردەوام د بەرخودانیێ دا بوون ودژی دوژمنان سەكنیننە ،سەرهاتیەك ژوان سەرهاتیێن بەرێ دبێژن لسەردەمێ بەرێ ل گوندێ خەتارێ كەتخودایەك هەبوو ناڤێ وی نەعمێ عەڤدالی بوو خودانێ كۆچك ودیوانا بوو ملكەكی زۆر هەبوو وپەزێ وی ئی زۆربوو خودێ خێر وبەرەكەت هاڤێت بوو ناڤ مالێ وی دبێژن ژمارا پەزێن وی گەهشتنە هەزار پەزی رابوو داوەت وشەهیانا پەزی كر وگەردەنیەكا زێری كرە ستۆیێ میهەكێ وب دهۆل وزرنا وگوند هەموو مەعزومكر لسەر نان خوارنێ وخێرەكا مەزن لسەر هەژار وبەلنگازێن گوندی دا بەلاڤكرن،درۆژێن سەخت ودژواردا بەرەڤانی ژگوندێ خۆ دكر رۆژەكێ ژ رۆژا نەعمێ عەڤدالی ل كۆچكا خۆ ئی رونشتییە دگۆتنێ قەهوە ل وی سەردەمی كارێ دەستی ئی زاف بوو ئەوی جوامێری كالكەك چێدكر وەك مژوولی لدەمێن فەرمانا بوو دیت هندەك هاتنە دیوانا وی وەسا زانی نەئێت خێرێنە ودڤیان زەرەرێ بگەهیننە گوندی وی گۆتی كا باكەنە زەلامێن گوندی ئی بدڤەنگ بلا بێنە دیوانێ نێزیكی دەه زەلاما برەخت وفیشەك وتڤەنك هاتنە دیوانێ هەلبەت پتر ژوان تڤەنگ دگوندێ خەتارێ دا نەبوون ئەوان مێڤانێن غەریب زانی زەلام وچەك وێ ل ڤی گوندی هەین پشتی بیستەكێ گۆتە وان هەرن بلا هندەكێن دی بێن لێ ب نەهێنی ڤە گۆتنێ بلا تڤەنگێن خۆ بدەنە وان ئوو بلا بەرەف كۆچكێ بێن …هندە زەلامێن دی هاتن یێ ب رەخت وفیشەك هەلبەت مێڤانا ئەوژی دیتن هێشتا مێڤان رانەبووین سێ چار دەستێن زەلاما لێك بەدلبوون ئەوان مێڤانێن غەریب وەسا زانی گوند ئی تژی زەلام وچەكەكی زۆر لێ هەیە وچۆ گۆتە جیێن بلنتر ژ وی نكارین هێرشكەینە سەر خەتارێ ئەڤنە گوندەكی تژی زەلام و چەكن،ژحەكیمانا وتێگەهشتنا نەعمێ عەڤدالی بەرەڤانی ژ هێرشەكا مەزن هاتە كرن، هەروەسا ب سەدان چیرۆك وداستانێن بەرخۆدانێ دناڤ مللەتێ مەدا هەنە كو پرن ژ عەگید و خۆشمێرا.
ئەگەر بێین وب هوری بەرێ خۆ بدەینێ دێ بینین بەرەڤانی و زێرەڤانی هەر هەبوو و ژبنێ مالێ دەست پێ دكر،لەوما هەر مالەكێ سەیەك هەبوو بۆ زێرەڤانیا مالێ دیسان شڤانا وگاڤانا سەیێت دورندە هەبوون بۆ زێرەڤانیا وان ژ گورگا وهەر گیانەوەركی دن ،ل دەمێ هاڤینێ شەڤ كورتك هەبوو ئانكو لدەمێ كەریێن پەزی دهاتنە دۆرا گوندی كۆتان هەبوون دبرنێ ئانكو پەز ل وەرزێ هاڤینێ نەدبرنە ناڤ مال وشڤان دچۆ مالەكێ شیف دخوار وپاشی زەلامێ مالێ نڤینیێن خۆ دبرن و دچۆ ناڤ پەزی دگەل شڤانی ل كۆتانێ زێرەڤان بوو ل كۆتانا گوندی شڤان دنڤست و ئەوی شەفكورتكا ویبا نەدنڤست و تا بەرێ سبێ زێرەڤانی كەریێ پەزی بوو ژ گیانەوەرێن درندە و ژ دزا،نائێتە ژبیركرن ل دەمێ بێدەر و چنینا زێرەڤانیا بەرهەمێن خۆ ئێت جۆتیاری دكرن وەكی بەر وەرزا وچێكرنا كەبرۆكا دا خۆ ژگەرما رۆژا هاڤینێ بپارێزن ونڤستنا ل بێدەرا ب شەڤان لبەر گەنم وجەه ونۆك وقەسەل وكای دیسان زێرەڤانی دهاتە كرن ل چیچكا ل دەمێ بەلاڤكرنا دێنتكێن چاندنیێ لسەر زەڤیا وەكی گەنم وجەه وهتد …وزێرەڤانیا گولیا دهاتە كرن دا بەرهەمی نەخۆن ژچیرۆكێن باب و كالا ل دەمێ كولی دهات هەر وەرزەكی یان دەخلەكی دابانە سەر چو تشت ل پشت خۆڤە انتخابات و دكرنە شۆڤ،دیسان دگۆتن هیكێن كولیا خرڤەدكرن وبتەنەكا لسەر پشتا گیانەوەران دبرنە جیێن حكوومی وەك قەزا و ناوچەداریا وب بارا دفرۆتن پاشی حكوومەتێ دسۆتن دا غەرزێ كولی بمرت وبەلاڤ نەبت ئەڤە وەكی بەرەڤانیەك بوو ژ چاندن وبەرهەمێن چاندنیێ ژ هێرشێن خرابانە ئێت كولی ب ڤان رەنگان وگەلەك رەنگێن دن بەرەڤانی لسەردەمێن بەرێ دهاتە كرن،هەر دیسان نائێتە ژبیركرن كو بەری كاروانێ هەبوو وبازرگانی دناڤبەرا گوندا وباژێركان دا لەوما ئەڤ كاروانێن دهاتن و دچۆن ل چۆل ودەشتا پێتڤی زێرەڤانیێ و بەرەڤانیێ بوون ژ هەر مەترسیەكێ.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
