رامان و رێورەسمێن توافا دناڤ جڤاكێ ئێزدیدە
مەهدی حەسەن
تواف هەلكەفتەكا دینی و جڤاكی یا كەڤنە ڕەهـ و ریشالێن ڤان توافان دگەهنە شارستانیێن میزۆپۆتامیا یێن مینا :سومەری، بابلی و ئاشوریان، ژ لایەكێ دن ڤە تواف رامانا نووژەنكرنا بیروباوەرێن ئێزدیاتیێ نە دگەل ڕێیا شیخادی و خاسیێن گوندی كو هەر سال هەموو خەلكێ‌َ گوندی پێكڤە ب دلەكێ پاك پەروەستەی خاسێن گوندی دبن و هەر ئاریشە و گرفتەكا هەین چارەسەر دكن بۆ خاترا وێ ئۆغلەما خاسا.
تواف ب ڕێورەسم دئێنە گێران ل بەر هەر مەزارگەهەكێ ئێزدیان و ل ڤێ داویێ ژ خۆشیا نووكرنا ڤان سۆز و پەیمانا دگەل خاسێن گوندی پشتی ڕێورەسمێن ئۆلی ئاهەنگ و خۆشیێن مەزن دئێنە گێران، پشتی جەژنا سەرێ سالێ ل وەرزێ بەهارێ دەست پێ دكن هەتا وەرزێ پایزێ بەردەوام تواف دئێنە گێران،هەر گوندەكی توافا خۆ یا تایبەت هەیە، هەر چەند رۆژەكا ل گوندەكی لب ەر مەزارگەهێن ئێزدیان دئێنە ئەنجام دان.
دڤێ هەلكەفتێ دا چەند رێورەسم هەینە ژ وانژی:
1_ سمات دئێتە چێكرن ژلایێ مالا مجێورێ گوندی و خەلكێ گوندی هەموو ل مالا مجێوری یان بەر مەزارگەهی خر ڤەدبن و سماتێ دخۆن،كچ و ژنێن گوندی دیسا سماتێ ل سەر گوندیان بەلاڤ دكن.
2_ هلێل دئێتە سواركرن ئەڤ مەزارگەهێن قوب لێ هەین، و پەری ب هلێلێن قوبێن مەزارگەهان ڤە دئێنە نووكرن.
3- ل هندەك گوندان پەریا سواردكن وەكو خەتارێ و دۆغاتا و مەم شڤان و هتد.
4_كێشانا ئێشیكێ ل توافا كەرەجال ل گوندێ سینا دئێتە گێران.
5_چرایێن نیشانگەها و ئاقدێن خاسا دئێنە ڤێخستن.
6_هەموو خەلكێ گوندی و زێدەباری خەلكێ دەوروبەر ب جلوبەرگێن جوان و ب كەیف و شادی ڤە پشكداریێ تێدا دكن و سبێ زوو نیشانگەهێن خاسێ گوندی تواف دكن.
7_دیسا خەلكێ گوندی هەر مالەكا هەبت سەربڕا سەرژێدكن و خوارنێن تایبەت ئامادە دكن و خزم و كار و هەڤالان مێهڤان دكن.
8_شاهی و دیلان دئێنەكرن و بهلهلاندن و تاوا بغورێ ئەو كەسێ پەریێ یان هلێلێ سوار دكت دێ ل پێشیا گوندیا بەر ب مەزارگەهی كەڤن ژ مالا مجێورێ گوندی.
لێ ل باسكێ شێخا ئەڤ تواف ب ڤی رەنگی نائێنە گێران (مەهەت _ مامرەشان _ موسكان _ محمودان _ بێتنار _ كەندالی _ باقەسرێ) بتنێ سماتێ دروست دكن ل مالا مجێوری و خەلكێ گوندی سەربڕا سەرژێ دكن ب خێرا مەزارگەهێن گوندی،لێ گوندێ مەهەتا كەڤن تواف نینە وەكی ڤان گوندا بەلكی هەر رۆژا عیدا سەرسالێ دكەنە تواف و باسكێ شێخا هەموو پشكداری توافا مەهەتێ دبن و گرنگیەكێ ددەنە ڤێ رۆژێ كا ل هەموو گوندێن ئێزدیا چ رێورەسم هەینە ل گوندێ مەهەتا كەڤن هەمان رێورەسمێن توافێ دئێنە گێران،بەلێ باسكێ شێخا جیێن دیتر ژی پشكدار دبن ژبەركو جەژنا سەرێ سالێ یە و دبتە ئێكەم تواف ئەڤ جار بتریا ئێزدیان ل ڤێ توافێ خرڤەدبن و ژبەركو دنیا دەستپێكا بەهارێ یە لەفزەتەكا دن خەلكێ مە ل ڤێ جەژنێ و توافێ دبینن لێ جیێ داخێ یە ئەڤە چەند سالن ژبەر كاودانێن نەئارام و هەبوونا تیرۆرێ ئەڤ تواف ل مەهەتێ نەهاتیە گێران، هەر بۆ زانین بتریا هەموو جیا ل باشیك و بەحزانێ ئەڤ رێورەسمێن توافا دئێنە گێران،بەلكی ل شنگالێ ژی رێورەسمێن ژ هەژی ل توافا شەرفەدین و مەزارگەهێن دیتر دئێنە گێران،تشتێ هەری باش ل ڤان توافان رێورەسمێن ئۆلی وەك داب و نەریتەك پەیدابوویە دناڤا جڤاكێ مە یێ ئێزدی دا هەر مالەك ل ڤێ توافێ بەرهەڤیەكا مەزن دكت و هەر هەڤال و دۆست و خزمەكێ هەی ل گوندەكێ دیتر داخواز دكت و تێكلیێ و حەز و ڤیان دناڤبەرا خەلكێ مە زێدەتر دبت،ب هەلكەفتەكا هۆسا یا دینی و جڤاكی خەلكێ مە پێك شادبن.
ئەڤە ناڤ و نیشانیێن هندەك ژ توافانە ئەڤێن دئێنەگێران دناڤ جڤاكێ مە دا جهـ و رۆژ ل بتریا گوندێن ئێزدیان بەلێ ئەڤ رۆژ نە د جهگرن هەر سال چەند رۆژا كێم و زێدە دبن:
1_ رۆژا (6/4/2022)ێ توافا پیرافات ل گوندێ داكا مەزنە.
2_ رۆژا (13/4/2022)ێ توافا شەخسێ باتێ یە ل بابیرێ.
3_رۆژا(22/4/2022)ێ توافا عەڤدێ رەشە ل دێرەبوونێ و شێمهمەدە ل باشیكێ.
4_ رۆژا (24/4/2022)ێ توافا شێخ حەسەنە ل حەسنیێ ل باعەدرێ.
5_ رۆژا (27/4/2022)ێ توافا كەرەجالی ل سینا و شێخ مەند ل خانكێ و ل بەحزانێ و بابێ شەهید ل خەتارێ و شێخ مهمەد ل گوندێ گرخاسێ.
6_ رۆژا (6/4/2022)ێ توافا شێخ موخفی ل جەگانا.
7_ رۆژا(1/5/2022)ێ توافا سێعد ل بەحزانێ و حەجی رەجەب ل بێرستەكێ.
8_ رۆژا(4/5/2022)ێ توافا مەلكێ مێران ل باشیكێ و چاویش ل كەبەرتویێ و شێخ و بەكر ل بابیرێ و شێخ مەند ل نسێریێ.
9_ رۆژا (5/5/2022)ێ توافا شێخ حەسەن ل مشرفێ.
10_ رۆژا(6/5/2022)ێ توافا شێخوبەكر ل بەحزانێ و شێمهمەد ل دۆغاتا و خانكێ و شێخ عەنزەروت ل خەوشابا و ركاڤایێ و پیرێ جەروا ل جەروانا.
11_ رۆژا(8/5/2022)ێ توافا ناسردین ل باشیكێ.
12_رۆژا(6/5/2022)ێ توافا ئێزدینە ئەمیر ل شێخكا.
13- رۆژا(13/5/2022)ێ توافا شێخ مەند ل ئێسفنێ و حەگی فێرس ل خەتارێ و بازید ل خانكێ و شێشمس ل گرێپانێ.
14_ رۆژا(16/5/2022)ێ توافا شێخ بادر ل سرێچكا.
15_ رۆژا(18/5/2022)ێ توافا شەسوار ل بێبانێ.
16_ رۆژا(20/5/2022)ێ توافا مەمێ شڤان ل خانكێ و جەمایا مەهدەرێ ل گوندێ بۆزان.
17_ رۆژا(21/5/2022)ێ توافا مەلك فەخرەدین ل خۆرزا و كورێ رەوا ل نفێریێ.
18_ رۆژا(23/5/2022)ێ توافا مەمێ ئێسیا ل ئێسیا.
19_ رۆژا(25/5/2022)ێ توافا حجی عەلی ل باعەدرێ.
20- رۆژا(26/5/2022)ێ توافا سجادین ل گابارا.
21_(20/5/2022)ێ توافا شێخ مەند ل خەوشابا و شێخ خدرێ شەمسا ل شێخدرێ و پیر داود ل مامرەشا و براهیمێ خەتمی ل تەفتیا.
22_ رۆژا(17/6/2022)ێ توافا پیر مەند ل جەرحیێ.
23_ رۆژا(17/6/2022)ێ توافا خدر ئەلیاس ل كەرسافا.
24_ رۆژا(17/8/2022)ێ توافا پیرێ هاجیال ل شنگالێ.
25_ ل رۆژا (11/8/2022)ێ جەمایا مەزارگەهێ ئێزی ل گوندێ تیرفێ ل شنگالێ.
26_ ل رۆژا (18/8/2022)ێ جەمایا شێشمس ل جفریێ و شێخ بركات ل گوندێ ئوسڤا ل شنگالێ.
27_ رۆژا(15/9/2022)ێ توافا پیرێ ئەورا ل شەمالێ ل چیایێ شنگالێ ل گوندێ زێوا.
28_ رۆژا(29/9/2022)ێ توافا شێبل قاسم ل چیایێ شنگالێ.
29_ رۆژا (5/10/2022)ێ رێورەسمێن جوانكرنا بەرێ شباكێ ل بەحزانێ.
30 _ رۆژا (13/10/2022)ێ توافا شێخ مەند ل جدالێ و شێخ حەسەن ل گابارا.
31_رۆژا (21/10/2022)ێ جەمایا شێخ حەسەن ل گوندێ بابیرێ.
ژێدەر:
_پەروەردا ئێزدیاتیێ/ پۆلا دەهێ ئامادەیی.
_ پەرتۆكا هزر و فەلسەفە د ئەدەبیاتا دینێ ئێزدیان دا یا مامۆستا كۆڤان خانكی.
_سالناما لالش 2022.
– كەسایەتیێ ئۆلی رێزدار پیر خەلات ئەلیاس.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
