خوەکوشتن ئەگەرێ مرنێ يێ دويێ یە
نۆش نیوز:
ھندەک راستی ل دور خۆکوشتنێ
• سالانە 800000 کەس ل جیھانێ گیانێ خوە ژ دەست ددەن ژ ئەگەرێ خۆکوشتنێ.
• بەرامبەر ھەر حالەتەکێ خۆکوشتنێ ژی گەلەک مرۆڤ ھەنە ھەولا خۆکوشتنێ سالانە ددەن و ھەولێن خوکوشتنا پێشدەم فاکتەرەکێ گرنگێ کەترسیێ یە بو خەلکی ب گشتی.
• خۆکوشتن دووەم حالەتێ مرنێ یە بو کەسێن عەمرێن وان دناڤبەرا 15 و 29 سالی دا.
• خوارنا دەرمانان و خوقەندقاند و خوکوشتن ب چەکی، بەربەلافترین ئالاڤێن خۆکوشتنێ نە ل سەر ئاستێ جیھانێ.
دەستپێک:
سالانە دۆرێن 800000 کەسان ژیانا خوە ب دووماھی دئینن، دگەل ڤێ چەندێ ژی گەلەک کەس ھەول ددەن خوە بکوژن، ھەر خۆکوشتنەک کاریگەریێ دکەتە ل سەر خێزان و جڤاک و وەلاتان ب گشتی و شوونوارێن درێژخایەن ل ددوڤ خوە دھێلن، خۆکوشتن ل ھەموو عەمران ھەیە و دووەم ئەگەرێ مرنێ یە بو کەسێن دناڤبەرا 15 و 29 سالیێ دا ل سەر ئاستێ جیھانێ ل سالا 2016ێ وەرە.
خوەکوشتن نە بتنێ ل وەلاتێن زەنگین پەیدادبیت، بەلکو دیاردەکا جیھانی یە و ل ھەموو وەلات و ھەرێمان پەیدادبیت، د راستی دا 79% ژ حالەتێن خوکوشتنێ ل وەلاتێن ئاستێ ئابووریێ نزم و ناڤنجی پەیدادبن.
خۆکوشتن ئاریشەکا ب مەترسییە بو ساخلەمیا گشتی و پێدڤی ب ستراتیژیەکا گشتی د ھەموو واران دا ھەیە داکو رادەیەک بو بھێتە دانان و پتریا جاران ژی وێ ستراتیژیێ گەلەک مەزاختن ژ بو نەڤێن.
کی پتر د مەترسیێ دانە؟
دگەل وێ چەندێ کو پەیوەندی دناڤبەرا خوکوشتن و تەنگەزاریێن دەروونی ب تایبەت ( خەموکی و تەنگەزاریێن دەرئەنجامێ ڤەخوارنا کحولان پەیدادبن) یا دیارە ل وەلاتێن زەنگین، بەلێ گەلەک حالەتێن خۆکوشتنێ د دەمێن قەیرانان دا پەیدادبن ژ ئەنجامێ نەشیانا خوگونجاندنێ دگەل فشارێن ژیانێ، وەکو ئاریشێن دارایی و تێکچوونا پەیوەندیەکێ وەکو ئێشان و نەخوشیێن دومدرێژ.
سەرەرای ڤێ چەندێ گرێداینە ب لەھی و کارەسات و بەدرەفتاریێ و ھەستکرن ب گرتنێ و بتنێبوونێ، ھەروەسا رێژەیێن خۆکوشتنێ زێدەدبن دناڤبەرا پەینابەر و ئاواران دا، مللەتێن رەسەن، خونسی و خوگورێن رەگەزی، زیندانیان، ھەکە بەری ھینگی ژی ھەولدانەک ھەبیت دێ فاکتەرێ ب مەرتی بیت بو خۆکوشتنێ.
رێکێن خۆکوشتنێ:
20% حالەتێن خۆکوشتنێ ل سەر ئاستێ جیھانێ ب ژەھراویبوونێ ب دەرمانێن کێزک کوژ پەیدادبن و پتریا وان ل دەڤەرێن چیایی و گونداتی و وەلاتێن ھەژار و ناڤنجی دا ھەنە، ھەروەسا خوخەنقاندن و خوکوشتن ب چەکی ھندەک رێکێن دیترن.
زانینا رێکێن خۆکوشتنێ ژ تشتێن گرنگە بو دانانا ستراتیژیێن کو دبنە ئەگەرێ خوپاراستنێ ژ خۆکوشتنێ وەکو رێگرتن ل گەھشتنا ئالاڤێن خۆکوشتنێ.
خوپاراستن و بەھنگاریا خۆکوشتنێ:
خوکوشتن ژوان کارانە کو دشیاندایە ژێ بھێنە پاراستن، گەلەک رێک ھەنە کو دشیاندایە ل سەر ئاستێ کەسان بھێنە گرتن بو رێگرتن ل خۆکوشتنێ و ھەولێن خۆکوشتنێ و ژوانژی:
• دانانا رادەیەی بو گەھشتن ب ئالاڤێن خوکوشتنێ وەکو ( دەرمانێن کێزک کوژ، چەک، و ھندەک دەرمان).
• ل قوتابخانێ مایتێکرن ھەبن و بھێنە خواندن.
• دانانا ھندەک قانوونا کو رادەیەکی بو ڤەخوارنا کحولا بدانن.
• دەستنیشانکرن و چارەسەرکرن و چاڤدێریا زوو بو تووشبوویێن تەنگەزاریێن دەروونی و تەنگەزاریێن ژ ئەنجامێ ب کارئینانا کەرستێن کحولی پەیدادبن و ئێشان و نەخوشیێن دومدرێژ.
• راھێنانا کارمەندێن ساخلەمیێ یێن نە تایبەتمەند بو ھەلسەنگاندن و برێڤەبرنا رەفتارێن خۆکوشتنێ.
• چاڤدێری و دووڤچوونا وان کەسان بھێتە کرن ئەوێن بەری ھینگی ھەولا خۆکوشتنێ کری و پشتەڤانیا جڤاکی بو بھێتە دابینکرن.
خۆکوشتن ژ بابەتێن ب زەحمەتە و پێدڤیە گەلەک لایەن ھەڤکاریێ و ھاریکاریێ بکەن بو پاراستنا وەلاتیان ژ خۆکوشتنێ وەکو لایەمێن ( ساخلەمیێ و فێرکرنێ و چاندن و کار و قانوون، بەھنگاری و سیاسی و راگەھاندن) و پێدڤیە ئەو ھەماھەنگی یا گشتی بیت و پێکڤە کاربکەن بو نەھێلانا خۆکوشتنێ.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
