چـانـدن…وقـەیـران
مـاڤپەروەر/ شێردل سمـۆ
پشكا دووێ و دوماهیێ
وب ئەڤێ چەندێ كەرتێ چاندنێ دبتریا بەرهەماندا لاوازبوو (ب تنێ بەرهەمێ گەنمی گەشە كر ئەو ژی،ژبەركو حكوومەت دكرتن وب بوهایێن باش) وجۆتیار نەچاربوون هێدی هێدی دەست ژچاندنا ئەوان بەرهەمان بەردەن،ژبەر تێكچۆنا تەرازیا مەزاختنێن كارێ چاندنێ وكێمبوونا داهاتی كو بزەرەر وخوسارەتی ل سەر جۆتیاری دراوەستیا.
ووەسا كارێ چاندنێ بەرەف لاوازی وكێمبوونا (جۆری وقەبارێ)ڤە چۆ ول جهێ بەرهەمێن خۆمالی وگەهشتی ل ناڤا بازارێن خۆ ئەم ببینین،بەرهەمێن بیانی وژهەر جۆرەكی وب قەبارێن بێ سنوور وبێ تامەكە خوەش كەتنە ناڤ بازاری،ئێدی ئەو جۆتیارە ژی مینا هەر تاكە كەسەكی نەچاربوو ل ژێدەرەكی دی بۆ دابینكرنا ژیانا خۆ وخێزانا خۆ بگەرێتن،مینا وەرگرتنا مووچەكی ژحكوومەتێ وئەو ژی ژكەسەكی بەرهەمهێنەر بوو مرۆڤەكی لەكاركەر(مستهلك).
یا مە دڤێت بێژین كو ئەڤێ یەكێ كارتێكرنا خراب ل سەر كارێ چاندنێ وژیانا جۆتیاری ب تایبەت ورەوشا كوردستانێ ب گشتی كر،ئاشكەرا بوو ل دەمێ قەیرانا دارایی وئابووری ل دەست پێكا سالا (2014) دەست پێكری وبرینا بەهرا هەرێمێ ژبودجا گشتی ژلایێ حكوومەتا بەغدا وپاشان كێمبوونا بوهایێن پترۆلێ ل جیهانێ،لەوا بڤەر دزانین جارەكا دی پێتڤیە ل سەر حكوومەتا هەرێما كوردستانێ، داكو قەیرانا دارایی وئابووری دەرباس بكەتن، جارەكا دی ژنوی رابتن ب ڤەژاندنا كەرتێ چاندنێ و ل سەر بنەمایێن زانستی وئابووری یێن دروست، ژبەركو ڤەژاندن وكاراكرنا كەرتێ چاندنێ بدیتنا مە دێ پشكەكا مەزن ژقەیرانێ چارەكەتن وب ئەڤێ یەكێ بارێ حكوومەتا هەرێمێ ژلایێ داراییڤە دێ سڤك بت وژیارا خەلكێ كوردستانێ ژی دێ باشتر بت، وئەڤان پێشنیارێن ل خوارێ دادنێنە بەر سینگێ حكوومەتا هەرێما كوردستانێ :-
1. دانانا رێگا كارەك(ێ‌لیە) بۆ گەهاندن وفرۆتنا هەموو بەرهەمێن چاندنێ، نەخاسمە ل ناڤا بازارێن نافخۆ ب هەماهەنگی دناڤبەرا جۆتیار وئێكەتیا جۆتیارێن كوردستانێ دگەل دەزگەهێن حكوومەتێ یێن شۆلەژێ.
2. كاراكرنا قانوونا پاراستن وگەشەپێدانا بەرهەمێ چاندنێ ل هەرێما كوردستانا-عێراقێ ژمارا(4) سالا (2008)، و قانوونا پاراستنا بەرهەمێن عێراقێ (قانون حمایە المنتجات العراقیە رقم(11) لسنە (2010) المعدل) بۆ بەرژەوەندیا جۆتیارێ مە وكەرتێ چاندنێ.
3. خورتكرنا هەماهەنگیێ دناڤبەرا دەزگەه و وەزارەتێن حكوومەتا هەرێمێ یێن شۆلەژێ وژبۆ بجیه ئینانا ئەڤێ پلانێ لیژنێن پسپۆر بێنە دروست كرن،ژوەزارەتێن (چاندن وداریی وئابووری وپلان دانان وریڤەبەریێن چاندنێ ورێڤەبەریێن گوموركان وخالێن سنووری یێن گوموركان) وب هەماهەنگی دگەل ئێكەتیا جۆتیارێن كوردستانێ.
4. لیژنێن دخالا (3)دا رابن ب دروستكرنا لیستا، ل دۆر هەموو بەرهەمێن چاندنێ ل ناڤا هەرێمێ دئێنە چاندن ودیاركرنا دەمێ دەستپێكرنا هەر بەرهەمەكی وژڤانا ب داوی هاتنا هەر بەرهەمەكی.
5. دەست نیشانكرنا باجا گوموركی ل سەر هەر بەرهەمەكی چاندنێ ژدەرڤەی كوردستانێ بێتە بازارێن نافخۆ،دگەل بەرچاڤكرنا زێدەكرنا رێژا باجێ ل دەمێ دەستپێكرنا هەر بەرهەمەكی نافخۆیی ژهەر جۆرەكی هەتا داویا وەرزی.
6. هاندان وپالدانا كۆمپانیێن بازرگانی ژبۆ كرین وفرۆتن وبەلاڤكرنا بەروبوومێ چاندنا نافخۆ، وسزادانا كۆمپانیێن ل دژی پلانێ كاردكن وزێدەگاڤیێ ل سەر قانوونێن دخالا (2) هاتین دكن.
ول داویێ ب دیتنا مە گرتنا ئەڤان رێیا دێ كەرتێ چاندنێ جارەكا دی ئێتە ڤەژاندن ددمەكی نە درێژدا، وبارێ ژیارا خەلكێ كوردستانێ نەخاسمە یاجۆتیاران دێ باشتربت، كێمكرن وسفكرنا بارێ قەیرانا داریی وئابووری ل سەر ملێن حكوومەت و وەلاتیان، دیسان داهاتێ زۆر ژ ولاتیان بتنێ ل سەر مووچێ دەولەتێ نامیت، وب ئەڤێ چەندێ رێژا كاریگەریا قەیرانان دێ ب شێوەیەكی باش كێم بت، وئەڤان خالان وەكە پێشنیار پێشكێشی حكوومەتا هەرێمێ كوردستانێ دكەین ژبۆ باشتر خۆ راگرتن ل بەر هەر قەیرانەكێ.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
