رۆژا سەڕهلدانا بەهارا سالا 1991ێ ل کۆمەلگەها مەهەتێ و باژێرێ شێخان
مه‌ھدی حەسەن 
پشتى نەكسا سالَا 1975ێ و ئەو زوڵم و زۆرداريا هاتييە سەپاندن ل سەر گەلێ مه ب گشتى و ئێزديا ب تایبەتى، نەخاسمە ئينانا عەرەبێن حەديدى بۆ سەر گوندێن باسکێ شێخا و دەستەسەرکرنا عەرد و ملك و ئەملاكێن مە ودۆڕپێچكرنا كۆمەلگەها مەھەتێ ب بازنەكی عەرەبی، ئەڤ (13)گوندێن دەڤەرا باسكێ شێخا لێ ئاكنجى كرين و ئێخستین بن دەستێ ڤان عەرەبا و ئەو ڕفتار و شكاندنا كەسايەتيا مرۆڤێ ئێزدى گەلەك خەلكێ مه بێ زار و تەنگاڤ ببون ژ ڕفتارێن عەرەبا و ڕژێما بەعس، پشتى جۆنا لەشكەرێ عيراقێ بۆ كوێت و شەرێ كەنداڤى دەست پێ كرى وشەكەستنا لەشكەرێ عيراقێ ل بەرامبەر ئەمريكا و هەڤپەيمانێن وێ، باوەريەك بۆ گەلێ عيراقێ و كوردستانێ دروست بو هێدى ئەو رژێم يا دكتاتۆر نامينت، ئەو بو سەڕهلدانا بەهارا سالَا 1991ێ دەست پێ كر و باژێر بۆ باژێرى هاته رزگار كرن، پێلا سەرهلدانىَ گەهتا سەر تخويبێ ڕويبارێ گۆملى و چەند رۆژا ڕاوستیان, ل رۆژا 12/3/1991عەرەب د رەڤين خەلكێ مە گەلەك پێ دلخۆش بوون دەمێ ئەڤ ديمەنێن وەكى خەونەكێ ل بەرجاڤێن خو ديتن عەرەب یێن سەر گوند و مال و ملكێن مە د ڕەڤن وەریا خەلكێ گەلەك بلند بوو, بەلێ بێ سحوديا عەرەبا وێ رۆژێ بارانەكا خورِت دبارى عەرد و عەزمان تارى كڕبوون باڕ بارا پەزێ وان بۆ زارۆك و ژنكێن وان دناڤ عەربانێن تڕكتەرا دا بوون هەر وان بخو لەعنەت ل خو دان، دگۆتن ئەڤە(15) سالَا ئەم زوڵمێ دكەين لەوما ئەڤە خودێ يا ئينايه سەرێ مه, گەلەك د ترسيان دگۆتن كڕڤان هون مە عەفو كەن ئەڤە ئەم چۆين وەكى ئەم هاتين پێخواس و رۆت وەسا ئەم چوين شەرمەزار تر، مه چو خێر ژ ڤان عەرد وملكێن هەوه نەديت، هەر وان دەمێ باركرين دگۆتنه خەلكێ ئەم زاڵمين هاتينه ناڤ مالێن هەوە و مه هون ب خوڕتى كرنه دەر چاوا دێ خودێ قەبول كەت، ل ڤێ هێڤارێ عەربەك نەما ل سەر گوندەكى مە ل دەڤەرێ، وان دزانى هێدى دوماهيكا وانه، ريهسپى و كەسايەتێن كۆمەلگەهێ دچاڤەرێى پێشمەرگەهى وسەرهلدانا باژێرێ شيێخان و گوند و كۆمەلگەها مەهەتێ بوون، هەر ژ كەڤندا گيانەكى كورد پەروەريىێ ل دەڤ خەلكێ كۆمەلگەها مەهەتێ هەبو ل شۆرەشا ئەيلولێ و گولانێ ڕێژەكا زۆر بەشدار ببون و ھەر ل دەسپێكا دامەزراندنا پارتى چەند كەسايەتیێن گوندێن كوَمەلگەها مەهەتێ هاتبونه رِێكخستن وكارێ پارتايةتيێ كرينه لەوا ژى ئەڤ كۆمەلگەھ ب زۆره مللى هاتيه دروستكرن.
دەسپێكا سەرھلدانێ :
رەحمەتیێ حەسەن مراد حيدر ئێك ژوان كەسێن بەرپرسێ رێكخراوا جوتيار بو ل سالێن 1962وتا 1975ێ دگەل رەحمەتیێ حجی سلو و رەحمەتیێ دینۆیێ چكوی شارەزايەكا ئەكتيف و زانا هەبو ب رِێكخستنا پارتى و خرڤەكڕنا جەماوەرى بو سەرهلدانێ، ئەو بو ل هێڤار 12/3 ژمارەكا خۆرت و لاوێن دەڤەرێ خرڤەكرن ل كۆچكا پیرافات و دگەل وان چڤیا بۆ دەست پێکرنا سەرھلدانێ و ساعەت سفر و ھلگڕتنا چەكی دگەل پێشمەرگەھی و بەرسنگگڕتنا ڕژێمێ بو ھەر كاودانەكا نەخوازراو و بلند كرنا ئالايێ كوردستانێ ل سەر قوتابخانا و ئاڤاھیا بنگەھێ پولیسا ل مەھەتێ ب كەڤن ئامادەباشیێ و د چاڤەریی پێشمەرگەھی بین ھەر وەختێ گەھشت دا ل گەل وان ڕابین، هەر چەنده بەرى هنگى ب دوو رۆژا مه پەيوەندى ب بەر پرسێن ناوچا ئاكرێ یا پارتی كربون سۆز دابونا حسن مراد و خدیدە خدر و هەڤالێن وى بۆ ڕزگاركرنا دەڤەرێ پەيوەنديێ ب وان بكەن، ژبەر گەرم وگوريا شەرى و سەرهلدانێ كەس نەشيا هاتن و چونێ بكەت مە ھزر دكر پێلا سەرھلدانێ دێ ژ لایێ چرەی و گوملی دا ھێن كۆمەلگەھا مەھەتێ و دێ ب ڕێكەڤین بو شێخان، بلێ بەرۆڤاژی ل سپێدەيا رۆژا (13/3/1991 )ێ پێشمەرگەهێ سەر بەرزێ ناوچا شيێخان دگەل بەرپرس و كادر و ئەندامێن وێ و ژمارەكا كەس و بنەمال و ئوجاغێن دەڤەرێ سەرهلدان و گەهتنه سەر گرێ شێخالێ شەمسا و باژێرێ شێخان دورِپێچكر ، لەشكەرێ سەدامى و بەعسى يا خۆ رادەستێ پيێشمەرگەهى قارەمان کر وتەسليم بوون و چەكێ خو فڕەدان , تەنها ل بارەگايىَ فرقە بەعسيا شەرەكى كيَم هاته كرن و رەفیقەكى وان هاته كوشتن ئەو بۆ ل ديڤ ئاموَژگاريێن سەڕۆك بارزانى هەر کەس بهێتە ئازاد كرن و لديڤ رێنماێت بەرەى كوردستانى ل سەر دەنگێ كوردستان دهاتنە گۆتن, رێز ل ديل وگرتێن شەرى بهێته گڕتن و كەسى ئەزيەت نەدەن دا سەرهلدان سەرانسەرى كوردستانێ و عيراقێ بگريت, ئەو ژمارا دگەل مەدا ل وێ هێڤارێ ل كوچكا بيرافات بين مەزارەكى گوندێ مەهەتێ يە هەتا بەرێ سپێدێ ئەم د ئنتزار بین, وەسا ئەم ل سەروبەر ى گەهشتين ل شيێخان شەره، بو زانین ل وی وەختی ل كۆمەلگەھێ مەھەتێ چو بنكێن لەشكەری و حزبا بەحس نەبون و چو رەفیق حزبی ژی نەبون جھێ بەرپرسیاریێ تەنھا ھندەك كەسێن بێخێر ھەبوون وەك كرێگڕتی و پالیوراوێن بەعسیا و ئەمن و استخبارات وان ژی خۆ بێ دەنگ كربوون، ھەڤالێن تێکوشەر و یێن كوردپەڕوەر ئەڤێن نوبەدار و د ئامادەیێ دا گۆتن دڤێت بچينه شيَخان ئەوبوو ژمارا(25)كەسا ئامادەبوون دگەل حەسەن مراد ئەو سەرپرشتێ وێ ھێزێ بو وئەز ژى ئێك ژوان بووم ,دەمژمێر (٥) سپێدێ دناڤ شەقاما سەرەكى يا كۆمەلگەهێ دا ب جل و بەرگيَن كوردى و چەكێ خۆمالى بناڤێ پێشمەرگەهى رِێككەفتين بۆ باژێرێ ئێسفنێ,هەر جهەكى ھەڤالێن مە دگەهتنێ گازى خەلكێ كۆمەلگەهێ دكرن و د گۆته وان ئەڤه ئەم دێ بەرف شيخان ڤه چین هەر كەسێ بهێت ل سەر چاڤا وهەر كەسێ نەهێت ژى ل سەر چاڤا بەس باش ب زانن ئەڤرۆ رۆژا غيرەتێ يە ھیدی سەدام و بەعسی نەمان و ھون ئازاد بون نەتڕسن، ئەڤه پێشمەرگەھ هاتنە ئێسفنێ و كوردستان ڕزگار بو ، جھێ شانازیێ بو رێژەكا زۆر ژ گەنج و لاوێن مە و كەسايەتێن دەڤەرێ هاتن دگەل مەدا، مە بەرێ خۆ دا شێخان هێشتە ب دروستاهى رِزگار نەبيە وئەم نزانينەچ رەوشا ل شێخان ژ بر کو مە چو جھاز نەبون، پشتى ئەم گەهتينه سەر رێكا گشتى يا شێخان حجي لاسو و فرمان خليل دوو كەسايەتێن دلشۆزێن پارتى و بارزانى بوون رتلەكى تركتەر و عەربا هاتن د رەڤین ڤان ھەڤالا دوو تركتەر ژ وان ستاندن و ئەم سواربين بۆ ئێسفنێ ب لەز ئەم گەهتينا دەورو بەرێن باژێرى ب سەدا عەسكەرێ سەدامى يێ سەر شۆر بى بەرف ميسل ڤە يێ دچن بێ چەك,ئاگرێ ل مەعەسكەرى دچت سوكا ئێسفنێ بێ رەفيق و بەعسى ئاگر یێ ل دائرا ئەمنێ د چت خەلكەك يێ هاتن و چونا يێشمەرگەهى دكەن بێ تڕس, هەر كەسىێ بەرێ وى ب مە دكەفتا نيزيكى 30 زةلامى راپێچايى ب ديتنا مە شادبوون وەك كوردێن ئێزدى خەلکێ مەھەتێ وەسا سەرێ خوَهلداين وهاتينە ناوچێ و مل بملێ پێشمەرگەھی و بێ تڕس دژی ڕژێمێ چەك ھلگڕتین خەلك سەرسۆر د مان, ئەم ئێكسەر چۆينا دناڤ بارەگايىَ ليژنا شێخان دناڤ ئاڤاهييا مەحكەما شێخان دا بۆ , گەلەك كەيفا بەرێز( تەمەر رەمەزان) هات وی وەختی بەرپرسێ ليژنا ناوچا شێخان بو، مە خۆ پێ داناسين كو ئەڤ كەس پارتينە و ئێك ژوان حجى لاسو برايێ رەحمەتیێ سلو خدر و ئێك حەسەن مراد بەرپرسێ رێكخراوەكا پارتى بيە ل سەر دەمێ شۆرەشا ئەيلولێ و ئەڤ ژمارا پێشمەرگەهى رێك و پێك دگەل ئێك و بەرى هەر كەسى هاتين نە مستشار و چەتەنە ب ناڤێ ڕێكخستنا پارتى هاتينە, كاك تەمەر ب ديتنا ڤێ هێزا مە گەلەك دلخۆش بو گۆتى ئەز دخازم هون دگەل ليژنێ ڤە بهێنە گرێدان و خو دوری ھندەک کەسا ب کەن ئەڤێن دناڤ بەرەی دا سەرھلداین و ھندەک رێنمای دانە مە و گۆتی ھەرن بارەگايەكى ل كۆمەلَگه ها مەهەتێ ڤەكەن و هەر گاڤەكا ئەز پێتڤى ب هەوەبوم دێ داخازا هەوە کەم، ئێكسەر ئەم هاتينە مەھەتێ رەحمەتیێ حەسەن مراد بارەگایەک ل قوتابخانا مەھەتێ ڤەکر و ئالایێ کوردستانێ بلندکر و ب سەدا خەلك حازربون و ھەر بڤێ ھەلکەفتێ گوتارەک خاند وتێدا داخاز ژ خەلکێ خوراگرێ مەھەتێ کر پشتەڤانێن ڤێ سەرھلدانێ بین و نەھێلن جارەکا دی عەرەب ڤەگەرێن سەر عەرد و ملکێن مە و ب سەدا كەس هاتن ناڤێن خۆ تۆمار كرن بۆ پێشمەرگەهاتيێ, هەر وێ رۆژێ مە ترمبێلەكا زيلە عەسكەرى بو بارەگايێ خو ئينا و مە دەست ب ئەركىَ لەشكەرى وخركرنا نانى و خارنێ بو پێشمەرگەهى دكر ئەڤێن ل سنورێ باشيك و بەحزانێ وناوچێن ديتر، ريژەكا زۆر ژ پێشمەرگەهێن خوبەخشێن دەڤەرێ چۆنە بەڕۆكێن شەرى بۆ ئازادكرنا مووسل و باشيك و بەحزانێ وتلكێفێ وسەر چيايێ مەقلوبی، جھێ شانازیێ بو ئەڤێ ھێزا مە یا خوبەخش رِۆلەكى بەرچاڤ هەبوو نەخاسمە ل شەرێ رزگاركرنا تلسقوف بتر ژ 50 پێشمەرگەهێن مەھەتێ و کۆمەلگەھێ دگەل ليژنا شيَخان لدیف ڕاسپەردێن کاک تەمر پشکداری ڤی شەری بوون وهەر ل ڤى شەرى دا بتر ژ 20 چەكێ كلاشينكوف ب دەست پێشمەرگەهێن مە كەفەت و ل بارەگايێ مەهەتێ ھاتن دابەشكرن, ئەو بو كوچا مەليونى هاتە پێش و ئەڤ ھەڤالێن پشكدار گەلەك رەوشا وان خراب بو و ھەر تڕس و لەرز دەڤ وان پەیدابوو و ھندەك نەزڤرین و ھندەك چونا چەلێ و ئیرانێ و ھندەك دگەل ھێزێن پێشمەرگەھی مان ھندەك ژ تڕسا چون ئەوڕپا، ئەو بو ڕژێمێ عەفو دا (لێبورین)وھندەك ژ خەلكێ ڤەگەریان سەر حال و مالێن خو بەس ب دلەكی شكەستی و تڕس مان ل بن دەستێ رژێما گۆڕبەگوڕ و ناوچێن دەڤەرا مە مان ل بن دەسھەلاتا رژێما بەعس و گەلەك ژ ناوچێن كوردستانی ڕزگار بوون لێ قەدەرا مە ئەم ڤەقەتیاێن ژ كوردستانێا، پشتى ڤەگەريانا خەلكێ و ڤێ ڤەقەتیاێێ جارەكا دى زڤرين و كارێ پارتايەتيێ ب نەھینی دگەل رێکخراوا جوتیار سەر ب ناوچا شێخان ھاتەكرن و رۆلەكی بەرز و بەرچاڤ ئەنجامدان ھەتا ئازادیا ئیراقێ و ب سوپاسى ڤه نهو بتريا ئەو هەڤال و دوستێن مە یێن بەشدارى ل سەرهلدانێ دا كرين نهو كادر و ئەنداميَن پارتى نه، يادا (٣١)سالَيا سەرهلدانا بەهارا سالَا 1991ىَ ل هەمى گەلێ كوردستانىَ پيروز بيت وهەر تاكە كەسەكى بەشدارى سەرهلدانىَ كرى ل هەر جهەكى هەبيت, تشتێ ئەم پێ سەرفراز خەلكێ خۆڕاگرێ كۆمەلَگەها مەهەتێ رۆلەكى بەرچاڤ هەبون، سەد ڕەحمە ل گۆرێ وان هەڤالێن چۆينه بەر دلۆڤانيا خودێ مينا حجى لاسو ولقمان دينو و حەسەن مراد و تەعلو شینو و سلیمان اودی و شێخ خلات علی و هەڤالێن مە يێت بەشدارى كرين مينا فرمان خليل و عماد خدر و حازم علی وشێخ صبرى و جلال خدر و سالم محمود و زهير عرب وخيرى حجى وجمال محمود و تعلو شينو و فايز مراد وجوقي عيدو وكازم الياس و شێخ درمان و شمدين حيران و عبو حسین شوفێرێ ئیڤا مە بو و خديدة كرتان و عبو الياس و خدر حجي ابو حازم وداود خدر وصالح بازو خلات حجى وصالح عودە شيخ خلات و زبير رشيد و عبدى جلو وعيدو حەيران وشمدین حەیران و خيرو گوبال و بیبو حمو و حیدەر شریف دگەل برايێن من سردار و رزگار و هشيار وەك چەك دار دگەل بابى من دا,جهێ شانازيێ يە مڕۆڤ ئاماژى ب هەلويستێ بنەمالا داود سيتو بدەت چەند زەلام و ترومبێلەكا عەسكەرى بەرهەڤكربون ول هەر جهەكى شەر وپێتڤى هاريكار و بەشدار دبوون و بتايبەت داود سیتو و بيبو سيتو مەفرەزەك دروستكربون ب ئەڕكێ خۆ رادبون ديسا اسماعيل مام رەشى و كەس و كارێن وى وبنەمالا دومانی و بتایبت تارق دومان ژى ڕولەكى بەرچاڤ هەبون بلی رۆلێ رەحمەتیێ كرێت دومان وەك مەزنەكێ دەڤەرێ ب ھەمی شیانێن خوڤە ھاریكار و پشتەڤانێ سەرھلدانێ بو ل دەڤەرێ دیسا ڕۆلێ چەند گەنچ كەسایەتێن گوندێ بێتنارێ كو ھەر ژ كەڤندا روحەكا كوردپەڕوەر یێ دگەل ڕێبازا پارتی و بارزانی ھەبون و رێكخستنێن نەھینی بون ل سەر دەمێ شۆرەشا گولانا پێشكەفتن خواز ل ڤێ رۆژێ ھەمیا سەرھلدان و گەھتن كاروانێ سەرھلدانێ ، سلَاڤ ل هەمى هەڤال و دوستێن كورد پەروەر لدوماهيكێ دێ بێژين يادا (٣١)ساليا سەرهلدانا باژێرێ شێخان و كۆمەلَگەها مەهەتێ پيرۆز بيت ل گيانێ تەڤايا شەهيدێن کورد و كوردستانێ وپێشمەرگەهێن قارەمان ئەڤێن بخوينا خو ئەڤرۆ توخيبێن كوردستانىَ پاراستين ژ دەستێ دوژمن و داگیرکەرا ئەم ل ڤێ ئازادیێ دژین .
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
