ئازادی هێڤێنێ سەركەفتنا مللەتانە
جوان بەرواری
ئازادی نەبتنێ بنگەهێ نووخوازی نوویبوونێ یە، بەلكو هێڤێنێ سەركەفتنا مللەتانە ، ئەگەر ئەم وەك دورهێل بەرێ خۆ بدەینێ دێ بینین كو پرانیا گۆتارێن مە دەربرینێ ژ هزرا مە یا دورهێلی ئاشتیێ ناكن، چنكو ئەم دڤێ هێلێ دا رەخنەیێ قەبوول ناكەین، ژبەر ڤێ ژی هەتا نهۆ مە هێزا ئازادیێ ل جەم خۆ پەیدانەكریە،هەردیسان خالێن دی كو ئەم ئیرۆ یا خۆ پێ گەش بكەین ئەو ژی هزرا فەودالیێ ژ كلاسیك بوونێ بەرەف مودێرنێ ببەین،لێ ب چ ئاوایی! ئەم دكارن ڤێ یەكێ سەرەدەر بكەین،ئەو ژی ب هەبوونا ئەقلێ دیالۆكێ، ل ڤێدەرێ گەلێ كورد چ جاران هزر دئاڤاكرنا تاكەك ئازاد نەكریە، چنكو بوویە گەلێ خولقاندنا ئەزموونان وبەردەوام دتەپەسەریێ تراژیدێن توند دا بۆری یە،لێ ئەو تراژیدی نە كرینە سیمایێ رەوشنگەریێ بۆ تەڤ مللەتی ،ئەڤە ژی مە ڤە دگەرینتە ئەگەرێ هزرەكا كارپێ نە كری،لەورا ژی هەتا نهۆ ئەم د ئازادیا خۆ نە گەهشتینە و گیانێ مە كوردان لسەر ڤی تەڤنی ئاڤا بوویە.
ل دەستپێكا شۆرەشا كوردان ، كورد ل دووڤ تەڤنێ خۆ یێ سیاسەتا هەیی نەچوون، كا داوی ل كووڤە دێ سەكنت و ئەو خواست ویستێن هەین ژی هەموو ب شێوەكی گرنگ ئەزمونگەری نەوەرگرتن ونداكرن،ل ڤێدەرێ گەلێ مە نە بتنێ هێدی هێدی بێ خوون دمرت، بەلكو دئێتە هەرافتن ژی ژ ئالێ (كاراكتەرو ، ئەخلاق ، دەروون ، نە ئازادی ، سادەكاری ، بێزاری ، تۆرەبوون هتد…)،دەما شۆرەشەك بڤی رەنگی هاتە گەهاندن وی دەمی تاك/ مرۆڤ نە هێژایێ ژیانەك بڤی ئاواینە، چنكو ئەو سیاسەتا بۆ مللەتی نەبتە جیێ میتۆدێن (ژیانێ، خۆ ناسكرنێ ، هەبوونێ، ئازادیێ، ئەخلاقگەریێ هتد…)،ئێدی نكارت ببتە سیاسەتەكا خووندی سەرهەڤگرتی ژ بەركو ئەم بەردەوام تەڤنێ خۆ یێ نەهزری درێسین و دپەیرەو پرۆگرامێ تۆرەبوونێ دا بكاردئینین،ئەڤە ژی ئەو خالێن هەڤبەشێن یێن كو رۆژانە پێتڤیاتیا وان ب دیالۆگ و گەنگەشەكرنێ ڤە هەی، چنكو گەل ئیرۆ نە بتنێ ب دارێژتنا گۆتارا هزری دكارت خۆ د ئیمپراتوریەتا سیاسی دە ببنت بەلكو، ب هاریكاریا گهۆرینا (زانستێ تەكنلۆژیایێ، پلانێ ، سیستەمێن نووخوازی و…) ژی دكارت ببتە خودان هزرەك مودێرن، لەورا ئەگەر ئەم بنێرین، وەك سەرپێهات هەتا نهۆ ل دەڤەرێ هیچ سسیتەمەك یێ نووخوازی نە هاتیە نەخشەكرن كو ئەم بزانین دێ ئیرۆ یا مە بەرەف چ پێشهات ڤە چت! چنكو قەیرانا ئەقلێ هشمەندێ كورد و دیرۆكا كەڤنار مە هاندەتە وێ یەكێ كو نە بینە خودان تێهێزركرنا ئەقلەكێ بەرسڤدار و تێروتەسەلكری،لەورا هەتا نهۆ ئەو پاشڤەروویا د وەرارا مرۆڤێ كورد دا وێ یەكێ خویا دكت، كودەستهەلات بتنێ تێكستێ سیاسی ژبۆ بەرژەڤەندا خۆ بكاربینت ئەڤێ چەندێ ژی وەكر چ جاران كار بۆ نووبوونا ئەقلی نەئێتەكرن و رۆژ بۆ رۆژێ كەفتینە دناڤا رەوشێن ئالۆز دا،هەتا كو ئەڤ رەوشە بێنە چارەسەرەكرن ئەم پێتڤی ب ڤاڤارتنا دوهیا خۆینە، ژبۆ هندێ داكو ڤان گرفتان بەرەف ستاندەرتێ رۆناهیێ ئەقلمەندیێ ڤە ببەین ، دیسان خالادی سەرپێهاتێن سوسیالی/جڤاكی ژی بوونە ئەگەركو رەوش ئیرۆ بەر بڤی ئاوایی ڤە بچە، چنكو جڤاكی ئەو یەك نەدان هشیاركرن خووندن كو بەرهەمێ خۆ یێ ئیرۆ ب چەكێ ئەقلی خۆ راڤە و داڤە بكت و بنێرت كا خووندنا وی یا دوهی چ گرنگیا خۆ هەبوو و یا ئیرۆ چ گرنگیا خۆ هەیە؟ پاشان سەرەدەریێ ب ئاوایەكێ گشتی لسەر پێڤاژۆیێن سیاسەتێ بكت،هەتا كو خۆ ژ هزر و ڤەژەنا ئێدیۆلۆگیا (ئولی، كلتۆری، ئابووری ، ئایدیولوژیا سیاسی هتد …)شەبكت ، گەرەگە هەرتشتی دخووندنا ئەقلێ خۆ دا ببینت و بدەتە فامكرن.
ئەگەر ئەم ب درێژاهیا دیرۆكێ بەحس بكەین دێ بینن كو هەتا نهۆ مە تاكەكێ بەرهەمدار و لوژیك نەچاندیە كو ئیرۆ بزانین دێ مللەتەك لسەر دەستێ وی ئێت ئاڤاكرن،ئەڤە هەموو ژی ژبۆ هۆنەرێ سەرەدەریكرنا سیاسەتەكا تۆرەبوونی نەتەكتیكی دزڤرت،لەورا ل داویێ دێ بێژم پێڤاژۆییا گەلێ كورد ل سەرپێگەهێ گەڤنار هاتیە رستن، پێتڤیە ژ ئیرۆ و پێدا ئەم هزرو بریارا خۆ د ئەنجامێن دورهێلی دە ببینین و هزرا تاكێ كورد ژ هێلا كلاسیك بگهۆرین بەرەف هێلا مودێرنێ ببەین،داكو سیاسەتا هەی بكەینە سیاسەتەكا سەر گرتی،مادام رۆلاند دبێژت(هەتا مرۆڤ تەپەسەر نەبت مرۆڤ هەست ب ئازادیێ ناكت).
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
