كاریگەرییا قەیرانێن جیهانێ ل سەر هەرێما كوردستانێ
جوان بەرواری
ل دە ستپێكا مێژوویێ وهەتا ئیرۆ جوداهی هەیە ل سەر هەبوونا مێژوویێن دۆمدرێژ بووی،هەردیسان رۆژ بۆ رۆژێ شارستانیەتی پەیدابوو دناڤا جومكەیێن جودا جودا دا و بەلاڤبوو ل سەرانسەری هەموو وەلاتێن جیهانێ دا،هەر وەلاتەكی خۆ هژمارت ئێك ژڤێ شارستانیێ ڤیا خۆ ل سەرشارستانیەتا دی تر بسەپینت و زال بت.
ل ڤێرە سیستەمێ ئابووری ژی بوو ئێك ژوان تەوەرێن هەری گرنگ و ب مفا لسەر كێشەیێن شارستانیەتێ پاشان ئابووری و سیاسەت پەیدابوو و بوونە دوو شێوەیێن هەڤپشك دگەل هەڤدو ژ وانا ئابووری لایەنەكێ گرنگێ ژیانێ پێك دهات ، و زۆربەیا جاران گهۆرینێن سیاسی وشەرو كێشێن ل ناڤبەرا نەتەوەێن نێڤ دەولەتی ئەگەرێ وان ئابووری بوو، گەلەك ئەگەر هەنە كارلسەر ئابووریا وەلاتی دكن و بارێ سەقامگیری و ئابووریێ تێك ددەن ، ژبەر ڤێ یەكێ لایەنێ ئابووری بەردەوام كێشەو ئاریشە هەنە ، ل ڤێرە تشتێ من دڤێت ئاماژێ پێ بدەم كو ئیدارا سەركەفتی ئەوە یا پلان وبەرنامە بۆ هەبن و كار بۆ ساقامگیری و ئابووریا وێ بێتە كرن ،ئەگەر ئەم بەحسێ سیستەمێ ئابووری بكەین دێ بینین ل مێژوویێ دا نێزیكی مرۆڤایەتی دوو سیستەمێن ئابووری گرنگ كارین رۆلێ خۆ بینن ژوانا ژی ژیانا ئابووری ل سەر سیستەمێ ئیشتراكی بوو كو حكومەت هەموو بنەمایێن خۆ رێك بێخت و سیستەمێ ئیشتراكی و سەرمایەداری راستەوخۆ بەشداری هەموو چالاكیێن ئابووری بكت و گرنگی بۆ كەرتێ تایبەت نامینت،لەورا دبت هەموو كەس ل چارچۆڤێ كەرتێ گشتی دا بۆ حكومەتێ كاربكن بێ كو داهاتەك دەست بكەڤت،سیستەمێ سەرمایەداری دبێژنێ سیستەمێ ئابووری بازار یان ژی بازارێ ئازاد ژبۆ ڤی سیستەمی چارەنڤیسێ ئابووری دكەفتە ژێردەستێ كەرتێ تایبەت و رۆلێ حكومەتێ هەلخستنا ژینگەها پشتگریێ یە بۆ كەرتێ تایبەت ،هەردیسان ئاسانكرن و دەركرنا یاسایێن پێتڤی و پێشكەڤتن و شیانێت مرۆڤی و هاریكاریكرنێ ، دەستپێكێ رۆلێ حكومەتێ بەرەف كێمبونێ بوو ئانكو حكومەتێ ب هیچ شێوەیەكێ دەست ل كاروبارێن ئابووری وەرنەدابوو،ژبەر ڤێ چەندێ ژی كۆمەكا كارگەه وكۆمپانیا و بانكا دروست بوو كو كاركرن بۆ ئینان و قازانجكرن و بەرژەوەندێن خۆ ، ل ناڤبەرا خۆ ژی دەست ب بەریكانێ كر و جاران ژی شێوازەك هەبوو كو ڤیا ئێك دوو بگرن و كۆمپانیێت مەزن دروست كەن پاشی قەیران و بەرتەنگیا ئابووری دەست پێكر.
سیستەمێ ئابووری گەلەك جاران تووشی قەیرانێن ئابووری دبن هندەك ژ وان گیرو گرڤتان ب شێوەیەكێ كورت دەربازدبن و هندەك ژی ب شێوەیەكێ دۆمدرێژ دمینن،ئەڤ چەندە ژی كارتێكرنێ دكەنە سەر وەلاتی و كومەلێ تا گەهتە خێزانێ و هەتا خودیێ تاكەكەسی ژی و سیستەمێ ئابووری سەرمایەدار سەرەرای كەرتێ تایبەت ئەگەرەكێ گرنگە بۆ پێشكەفتنا ئابووریا وەلاتی،بەلێ زۆر جاران ئەگەر بۆ پەیدابوونا قەیرانا ئابووری دەمێ نكارت خۆ چارەسەربكت پەنایێ دێ بەتە بەر حكومەتێ بۆ چارەسەریێ،ل ڤێرە ژی قەیرانەكا تێكچوویی یە ل ناڤەرۆكا میزانیا ئابووری دا و ناڤبەرا ئەنجامێ وێ یێ وەبەرهێنانێ و بەكاربرنێ دا،نموونە كو مەزنترین قەیرانا ئابووری ل سالا 1929 ل ئەمریكا روودا بۆ كو شكەستن ئینابوو ئەوژی ژبەر ئەگەرێ تێكچوونا ئابووریا ویلایەتا یەكگرتویا ئەمریكا كو هەموو كارگەه وەبەرهێنانێ هاتنە راوەستاندن و ئالۆزی پەیدابوو دناڤبەرا گوزەرانیا خەلكی ژلایێ كاركرنێ ڤە و وی دەمی تووشی هەژاریێ بوون چەندین بانك ڤالا كرن بوو ئەگەرێ سیستەمێ ئابووری جیهان ئادەم سمپ گۆت نابت ب هیچ شێوەیەكی دەولەت دەست ل كاروبارێن وەربدەت ل بەرڤێ چەندێ حكومەتا ئەمریكا ناچاربو دەست ل كاروبارێن ئابووری وەربدەت بۆ راگرتنا ڤێ قەیرانێ ،پاشی پشتی ماوەكی كو كارین ئەڤێ قەیرانێ ب رێیەكا ب پلانێ چارەسەربكن،لەورا هەر قەیرانەكا دئێتە رێدا یا پێتڤیە كار ب شێوەیەكێ گرنگ ل سەر بێتە كرن،داكو ئەنجامێ وێ بگەهتە چارەسەریێ و میزانیەكا هەڤپشك و دروست بۆ بێتە بەرهەڤكرن،دا ژچارچوڤێ سیستەمێ بێ پلانی بێتە رزگاركرن و باشترین شێوە بكەفتە بەردەست.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
