كولیلكێن شەری
چنار شمو قاسم 
ل سەرانسەری جیهانێ پتریا وەلاتان تووشی شەران بووینە چ ژ ئەگەرێن سیاسی یان جوگرافی ، یان دڤێن حوكمێ خۆ ل سەر دەولەتەكە دن بچەسپینن، و هەر تم ژنێ رولێ خوە دناڤا هەر شەرەكی دە هەبوویە و ل هندەك دەولەتان جاران ژن تووشی زلمێ بوویە و هاتیە ئازاردان ژ ئالیێ جەستەیی ڤە.
ئەڤە بۆ ماوێ هەزاران سالایە جیهان تووشی شەران دبت بەلێ بتریا جاران ژن بوویە گۆریكەرا شەری ، لێ پرسیار لڤر ئەوە ئەرێ چما هەردەم ژنا بێ گونەه ببتە گۆریكەرا كریارێن دەولەتان و بێتە ئازاردان بتوندترین شێوە ، مینا شەرێ جیهانێ یێ دوویێ ل سالا 1939- 1945 كو دناڤا ڤی شەریدا ب ملیۆنان كچ و ژن درەڤاندن و بۆ حەز و ئارەزۆیێن خوە یێن تایبەت بكار ئیناینە و ودگۆتنێ (نسا‌و المتعە)و پاشان ب كرێترین شێوە دهاتنە كوشتن.
هەردیسان ل سەردەمێ دەولەتا عوسمانیا كو بۆ ماوێ 200 سالا حوكم گێرایە و ب چەندەها كەچ و ژن كرین و فرۆتن بوان دهاتنە كرن و دكوشتن ، هەروسا ل سودانێ ژئەگەرێ وێ رێژا بلند یا توند و تیژیێ بەرامبەر كچ و ژنان دگۆتنێ (دەستدرێژی كرن ل سەر كچ و ژنان مینا چەكێ شەری یە) ، هەروەسان ل شەرێ جیهانیێ دوویێ دا چەندین دەولەتێن بخوەڤە دگرت ، و دناڤا ڤی شەری دە مەزنترین دەولەتا دەستدرێژی ل سەر كچ و ژنان هاتیە كرن وەلاتێ ئەلمانیا بوو ، هەردیسان سوریا كو تێ گۆتن ل باژێرێ حەلەبێ كچێن بكر تێَدا نەمان و تووشی دەست درێژیا ب زۆری بوون ژ ئالیێ عەسكەریڤە و پاشان عێراق ل رێزا دوویێ دئێت.
بەلێ دوماهیك شەرێ كچ تووشی دەست درێژیا بووین پشتی هاتنا رێكخراوا تیرۆرستیا داعشێ بوو بەرامبەر شنگالێ ،كوتێدا ب هەزاران كچ و ژن هاتنە رەڤاندن و تووشی توند و تیژیا جەستی بوون ژ ئالیێ رێكخراوا داعش ڤە،بەلێ ئەگەر ئەم نێرینەكێ لسەر ڤێ یەكێ بكن دێ بینن كو نها جێوازە ژ سەردەمێن بەرێ كو توند و تیژی دهاتە كرن،لێ نها سەردەمەكی نوو یە بۆ پاراستنا مافێ مرۆڤی و هێشتا توند و تیژی یە بەردەوامە ، بەلێ ب سەدان دەولەتێن پێشكەفتی هەنە كو دكارن ئەڤێ یەكێ رەت بكن و دڤیا دهاریكاربان بۆ رزگاركرنا كچ وژنێن ئێزدیان ئەوێن د دەستێ تیرۆرستێن داعش دە ماین و وان ئەو هەلویستێن وان رەت كربانە،بەلێ هیچ هەلویستەك بەرامبەر ڤێ بوویەرێ تا نها نە هاتیە وەرگرتن.
ئەرێ چما هەردەم ژن هەستەكی نازك و دگەل ئاشتیێ هەیە وئەڤ كریارێن خراب تێن كرن بەرامبەری ئەوێ،مینا كولیلكێن ناڤا باخچەیان دبن لنگێن پیس و چەپلان دا تێ چەرمساندن و بن پێكرن.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
