دەردێ كوردان چی یە دگەل داگیركەرا
مەهدی حەسەن موراد
دەڕدێ مە كوردان نە دەردێ دیموكراتیەتێ و دەڕدێ برایەتیا گەلان و دەڕدێ خولیبسەڕیێ و دەڕدێ كانتۆن وكاڕتۆن و مەقەبایە ,دەردێ مە ئاخا كوردستانێ یە رزگاركرنا جوگرافیەتا مە یا داگیركریە،ڤێ گاڤێ ڕۆژهەلاتا ناڤین هەمی هاتییە سەر هندێ گهۆرینێن مەزن تێدا چێبن و هندەك دەولەت نەمینن عێراق ئێك ژ وان دەولەتانە دبت سێ چار سالێن دیتر ئەڤ عێراقا ئەم لێ دژین ئەڤە ژی بتە بەشەك ژ دیرۆكێ كا چاوا باب و بابكالێن مە بەحسێ دەولەتا ئوسمالی دكن,كو تشتەك نینە بناڤێ دەولەتا ئوسمالی بەس دبێژن هەبو,هەر چەندە دەولەتا ئوسمالی هەموو كەنداڤ و دەولەتێن ئەرەبی و بولغارستان وهەتا بنێ ڤیەنا وپاریسێ دەستەسەر كربوو،ڤێ گاڤێ بوویە تشتەك ژ مێژوویێ.
ئەم دبینن نها ل سوریا و عێراق و یەمەن ل سۆدانێ مە دیت كۆمەكا ڤان وەلاتان ل لیبیا گهۆڕین یێ لێ چێدبن ئەڤ سیستەمێ كو ل ڤان دەولەتێن مەنتەقێ ل سەر هاتینە ئاڤاكرن ئەگەر چاكسازیێ د خودا نەكەن نامینن,هەر چەندە زەحمەتا چاكسازیێ دخۆ دا بكن ژبەركو گەهتنا خالەكێ نەشین چاكسازیێ بكەن ,لەوا پێشبینی دئێتە كرن ئەڤ گۆهارتنا ڤێ رەوشێ ب گەهتە وان ژی گۆهارتنێن مەزن روبدەن ل رۆژهەلاتا ناڤین,دڤیا گەلێ كورد ڤێ جارێ نەئێتە خاپاندن وبەرهەڤیا خۆ بكت ژبۆ دروستكرنا دەولەتا كوردی نە بۆ دروشم وگۆتگوتكا وخۆشخۆشكا ئەم جارەكا دی بێنە ژ ناڤبرن.
جهێ داخێ یە د جڤاكێ مەدا ئەم یێت دابەشی دوو گرۆپا بووین دەستەیەك كو هزر دكت ئەگەر ئەم ل بەغدا بین سەڕۆك كۆمار كورد بت وەزیرێ مە بت گزیر مە هەبت,زمانێ مە ئازاد سینەما وتلەڤزیۆن مە هەبت ئەڤە مافێ مەیە،هەمی یێت خولاسەت كرین كێشا مە یا د هندێ دا ئەگەر سوباهی ل تەهران و دیمەشق وئەنقەرە دیموكراتیەت بت هێدی مە ئاریشا نابن ئەم وەك برا و ل شاما شریف دێ ژین و زوڵم و زۆرداری هەو ل مە دئێتە كرن هەقێ مە ئەڤەیە,ئەڤا مەدرسەیەكا ئەم دبینین گوران و یەكەتی سەركێشیێ دكن وباوەری ب ڤێ چەندێ هەیە كو گەلێ كورد ب ڤی شێوەیی دێ ب مافێ خۆ شاد بین. بەلێ ل دیڤ سەربۆرا بزاڤا ئازادیخوازا گەلێ كورد یا راستەقینە وئەو سەربۆرین شۆرەشێن كوردی ونەخاسمە شۆرەشێن مالا بارزان دگەل داگیركەرا ب تایبەت ل رێكەفتنا 11 ئادارا ساڵا (1970)ێ و هەتا ئازادیا عێراقێ ژی هەر چەندە ل ڤان هەمی قۆناغا پارتی و بارزانی داخازا رزگاركرنا ئاخا كوردستانێ كریە چ ئۆتۆنۆمی بیت یا فیدرالیەت بوویە رێك نەكەفتن, دوركەفتنا مە ژی ل عێراقێ ئەگەرێن داخازێن رزگاركرنا ئاخا كوردستانێ بووینە,یانكو ب كورت و كورمانج مەدرەسا مە وەك پارتی و بارزانی ڕزگاركرنا جوگرافیەتا كوردستانێ بوویە,رۆژا پارتی هاتییە دامەزراندن بۆ ڤێ ئارمانجێ بوویە, نەك بۆ پلە وپایە بوویە,مە پێ وەیە پڕسا مە ئەو نینە كی سەڕۆك كۆمار بت یان كی وەزیر بت پرسا مە جوگرافیەتا كوردستانێ یە,بەلگەیێ مەژی ئەوە هەر ل سەردەمێ مەلكی و هەتا سەدام حسێن مە وەزیر و بەرپرسێن حكومی هەبوون،نەخاسمە پشتی ئازادیا عێراقێ سەرۆك كۆمار كوردە نها ل بەغدا وەزیرێ دەرڤە كوردە سەرۆك ئەركان كوردە بەس چ نەهاتیە گهۆڕین هەمی كێشە و ئاریشەێن مە ل دەولەتا عێراقێ ل وەختێ مەلكیدا مە ڤێ جارێ ژی هەنە, كێشا كوردی ئەو نینە چار وەزیر ل بەغدا هەبن یان نەبن هەبونا وەزیر و بەرپرسا باشە بۆ وەڕگرتنا مەعاشا و ئیمتیازاتا وخۆشی وژیانا وان, ئەما ل بەر چاڤێ سەروََِك كۆمار و وەزیرێن كورد بوودجەیا كوردستانێ هاتە بڕین وەزیرێن مە نكارین چی بكن, ل بەر چاڤێ وانە دڤیا بۆ پێشمەرگەی كا ڤێ گاڤێ چاوا مووچەی دەنە حەشدا شەعبی كو نەقانونییە و پێشمەرگەه هێزەكا قانونییە وهێزەكە ل دەستورێ عێراقێ ئاماژە پێ هاتیە دان و حەشد هێزەكا غەیری قانونییە سوپایێ عیراقێ نەمایە چاوا دراڤی د دەنە حەشد ئەلشەعبی وچەكی ددەنێ بێ قانونی،دڤیا ب قانوون بدەنە پێشمەرگەی ,بەلێ ل بەر چاڤێن سەرۆك كۆمار و وەزیرێن كوردا و سەرۆك ئەڕكانێ سوپایێ عێراقێ نكارین تشتەكی وەسا بكن نەهێلن بودجە و مووچەیێ پێشمەرگەی قوت نەكن,كەواتە دەردێ مە ئەو نینە سەڕۆك كۆمار وچەند وەزیر و رێڤەبەر وبەرپرسێن لەشكەری و ئیداری مەهەبن یا نە,هەر چەندە ئەو ئینسانێن ل بەغدایێ بوون, مرۆڤ ب هەق بێژیت ئینسانێن گەلەك پاقژ و كوردێن شۆرەشگێرن كوردێن گەلەك باشن,ئەما سیستەمێ عێراقێ سیستەمێ ئیرانێ و سیستەمێ توركیێ و سیستەمێ سوریێ رێ نادەت ئەو هەڤالێن مە یێن ل بەغدا كار بكن ل سەر بنەمایێ دروست ,كا وان چ دڤێت بكن ئەو دێ وێ چەندێ كەن بو نەتەوە و تائیفا خۆ دژی كوردا گوهێ خۆ نادەن چۆ یاسا ورێكەفتنا, هەر ئێكی ژ مە ژی ل بەغدایێ بت نكارن تشتەكی ب گهۆرن ،ژبەركو سیستەم قەفلە سیستەم رێكێ نادەت,لەوما وەزیڤا مە یا گەلێ كوردستانێ ئەوە ئەم ڤێ جارێ نەئێنە خاپاندن بناڤێ دیموكراتیەتێ و برایەتیا گەلان مە چو برایەتیا گەلان نەڤێت ئەم براین ئێكین هەر كەس ل مالا خۆ.
چێ دبت دوو برایێن ئێك جیرانێن ئێك ژی بن وبرایێن ئێك بن,بەس برایەتیا ئەو دبێژن برایەتیا داگیركرنا وەلاتێ مەیە دڤێنە مە ل سەردا ببن درێژەیێ ب سەد سالیا سایكس پیكو بدەن,ل ساتە وەختێ هەرەفاندنا ئیمبراتوریەتا ئوسمالی وەختێ دەولەتا ئوسمالی هاتیە هەرفاندن, ئەڤ هەمی دەولەت چێ بوون عێراق وسوریا ولوبنان وسعودیا و قەتەر ویەمەن و بەحرین ,كوردێن فەقیر ئەولەن د پەریشان بوون مە رێكخستنەكا لاواز هەبوو مە سەركردایەتیەكا شارەزا نەبوو كو چۆبینە دناڤ ناڤەرۆكێن بریارا سیاسیێن ڤان دەولەتا دا ,ئەم شارەزایی مەنتەقا سیاسی نەبوین, بەس ئەگەرەكا هەر یە سەرەكی هەبوو ئەتاتۆرك راگەهاند گۆتی ئەڤە شەرێ كفرێ یە ل سەر ئیسلامێ وەرن دا ئەم ئیسلامێ رزگار بكەین و دا ئاخا ئیسلامێ رزگار بكەین ئەڤە دەولەتا بوسلمانایە دەولەتا توركا و كوردایە،میساقەك ئەتاتوركی ئیمزا كربوو دبێژنێ میساقا مللى دبێژیت ئەڤ دەولەت یا كورد و توركا یە, كوردێن فەقیر ئەو هەستە وان یا دینی هاتە ئستغلاكرن كوردێن مە شوینا بخۆ كار بكن وەكی ئەرەبا وتوركا و فارسا بخۆ دەولەتەكێ چێ كن,كورد بوونە سوپایێ ئەتاتۆركی هێرشی ڤی بكە و هێرشی یێ دی بكە هەتا ب تەحدا دەولەتا توركی چێكرن وتوركیا پاراستن پشتی توركا كارێ خۆ ب كوردا قەتاندی ,پێنەك ل كوردا دان سەد سالا زمانێ كورد ل توركیا قەدەغە كر,سەیدایێ عەلی عەونی بەرپرسێ لقا20 شێخان دبێژیت بەری چەند رۆژەكا ئەز ل دیار بەكر بووم من هەڤالەكی خۆ یێ پارێزەر دیت بۆ من بەحسێ ئەو زۆڵم وزۆڕداریا ل كوردا هاتیە كرن دگۆت,من ڤێ گاڤێ ژی پسولە یێن هەین ل بەردەستێ من یێن دادگەها توركا پۆلیسێن نهێنی یێن هەین ل ناڤ باژێری گوهێ خودایا عالەمێ كا كیژ كەس ب كوردی ئاخفتیە هاتیە سزا دان و رەوانەیی دادگەهێ كریە,ئەڤە تو ب سەد دۆلارا هاتیە سزادان وزیندانكرن ,كو چاوا نهۆ پۆلیسێن هاتن و چۆنێ كامیرێن ڤەشارتی هەینە،ژبەر سەلامەتیا شوفێرا دەمێ شوفیرەك ب لەز ل سەر جادەكێ را دەرباس دبت رۆژا دی پۆلیس دبێژنێ تو هاتیە غەرامەكرن ب گوژمێ هندە دراڤی تە زێدەگاڤیەك یا كری, وەسا بوو ئەگەر كەسەك ب كوردی ئاخفتبا ڕەنگا ب سەدا ب هەزاران كەس ژی هاتبن سێدارەدان،لەوما دڤیا كورد ڤێ جارێ دهشیار بن ونێنە خاپاندن حیلە لێ نەئێتە كرن ل بن سیبەرا هەر ناڤەكی جارەكا دی ئەڤێ دەلیڤێ ژ دەست نەدەین دەلیڤەكا زێرین یا هاتیە پێش,ژ هەر ئالیەكی ڤە دئێتە خاستن د بەرهەڤبین بۆ ئاڤاكرنا دەولەتا كوردی وئەنجامدانا رێفراندومێ ,ئەم یێت گەهتینە گۆپیتكا سەركەفتن و سەربلندیێ ل سەر نەیار و دوژمنێن خودا,بەسە بەردەستی و بن دەستی دەڕدێ مە كوردان نە دەردێ دیموكراتیەتێ و دەڕدێ برایەتیا گەلان و دەڕدێ خولیسەڕیێ و دەڕدێ كانتۆن وكاڕتۆنایە,دەردێ مە ئاخا كوردستانێ یە هەتا كیریێ یە كی خودانێ ڤێ ئاخێ یە دڤێت مافێ مە ل سەر ڤێ ئاخێ خودانیەتا مە ل سەر ڤێ ئاخێ قەبول بكن ئەڤە دەردێ مەیە.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
