كاریگەری و مەترسیا بێكاریا گەنجان لسەر جڤاكی و وەلاتی
مللەت محەمەد
ژوان بابەتێت بەردەوام جیێ باسكرنێ و دانوستاندنێ ل نك زۆربەی چین و توێژێن جڤاكی و كێشان و ڤەكێشانەك مەزن لسەر دئێتەكرن وبەردەوام جیێ دانوستاندنێ بێ ب گەهشتن ب هندەك خال و ئەنجامێن هاوبەش و رازیكەر،ئەوژی گرنكی و رۆلێ گەنجی دئاڤاكرن و دپێشڤەبرنا وە لاتی و جڤاكی دا،گەنج هاتیە نیاسین دینەموویێ پێشكەفتنێ و ستوونا گهۆرینێ و پێشكەفتنێ بۆ هەر وەلاتەكی یان جڤاكەكی زۆر جارا وەلات لسەر دەستێ گەنجان هاتینە ئاڤاكرن و خرابكرن كاركرن ب هەموو هێزو شیانێت خۆ ژبۆ ئافراندنا هندەك هێزو شیانێت نوو و سەردەمیانە د بیردانكێ خۆ دا یان دوەرگرتنێ دا و كاركرن ب هندەك رێك و لڤینێت سەردەمیانە و گەنج ب دارێژری گهۆرینێ دئێتە نیاسین،چنكو ب وێرەكی و ب هێزو شیانێت هوشمەندی (ژهنی) یێت بەرفرەه و تازە و هەردەم هزر دگهۆرینی نووكرنێ دا دكت و كار بۆ دكن ژبەرڤێ یەكێ ب نێرینا بەشەك ژ رەوشەنبیرو كەسانێت بسپۆر دڤی بواری دا گەنج چەكەكە و داهاتەكە و دهەمان دەمدا گرەنتی یەكە (چمان) كە ژبۆ پاشەرۆژەكا گەش و رون ب گەهشتن ب هەموو ئارمانج و هیڤی و ئۆمیدێت خەون پێڤە دئێنە دیتن ل هەر وەلاتەكی و ل هەر جڤاكی و دیسان دئایینێ پیروزێ دئیسلامێدا ژی گەنج بوویە جیێ گرنگی پێدانێ و هاتیە نیاسین ب ستووونا ئومەتێ پێغەمبەرێ مە ژی سلاڤێت خودێ لسەر بن دگۆتنەكا خۆدا دبێژت (لا تَزولُ قَدَمَا عبدٍ یومَ القِیامەِ حتی یُسأَڵ عَن عُمُڕه فیمَ أفناه، وعن عِلْمِه فیمَ فَعَل، وعن مالِه مِن أینَ اكتسَبَه وفیمَ أنفَقَه، وعن جِسمِه فیمَ أبلاه)،كەواتە قۆناغا گەنجینیێ باشترین و ب هێزترین و ب چاڵاكترین قۆناغا تەمەنێ مرۆڤی دئێتە هژمارتن،ژكارخستن یان پشتگوه ئێخستن و گرنگی نەدان ب هێزو شیانێت گەنجان كەواتە گرەنتی نەكرنا پاشەرۆژەك و ئایندەكێ گەش بۆ گەل و وەلاتی و ژئەنجامێ نەخووندنەكا تەندروست دبتە ئەگەرێ دروستكرنا ئاستەنگان و سەختی وێ ژیانێ ژبۆ وەلاتی یان جڤاكی،ئەڤ چەندە زەنگەكا مەترسیدارە و ئاماژەكە بۆ هندێ وەلات پاشكەفتنێ بخۆڤە بینت ئێدی ژیان ب زەحمەت بكەڤت وەلات بەرەف ئاراستەیەكێ نەدیارڤە بچت بێكاری مەترسیدارترین و بەرچاڤترین ئەگەرە ژبۆ ژ كاركەفتنا گەنجی ئێكەم قوربانیا ڤێ ڤالاتیێ وەلات و جڤاكە ، كو ب گرانی باجا ڤێ ڤالاتیێ ددەت ژبەر بەرفرەهیا بابەتی بتنێ دێ لسەر هندەك خالان سەكنین یێن دبنە ئەگەرێن ژكاركەفتنا گەنجان و شێوە و چاوانیا كاریگەریێ لسەر وەلاتی و جڤاكی:
1_ژلایەنێ سیاسی ڤە: وەلات تووشی قەیرانا گەنجان دبت دەمێ گەنج ب ئەگەرێن جوداو جودا ژوان خرابیا كاودانان و نەبوونا دەلیڤا كاری تووشی ماندیبوونەكا هزری دبت و ژلایێ بیركرنێ ژی ڤە ژكار دكەڤت بێ هزركرنەكا ساخلەم و گەنجا بەرەف بێ هیڤی بوونێ و بریارێن شاش دچت،وەكی مە پێشتر ئاماژە پێ كرێ ل جیێ نەهزركرنەك و خووندنەكا دروست و تەندروست خەیال و خەون كارێ خۆ دكن دبریارێن شاش یێت گەنجان دا ل وی دەمی دیاردا كۆچكرنا گەنجا دبت مژار و باسێت گرنگ بۆ وەلاتی و جڤاكی ژبۆ ڤەدیتنا رێكە چارەیەكا ب بلەز و گونجا ژبۆ بەرسنگرتنا ڤێ دیاردێ چنكو سەرهلدانا دیاردا كۆچكرنێ و زێدەبوونا ڤێ دیاردێ وەلاتێ نەچاردكت پالدەت هزر و كار ژبۆ رێیێت توند و دژوار بگرتە هەرتشتەكی گرێدایی دیاردا كۆچكرنێ و زێدەباری مەزاختنێت زۆر و خەرجیێت زێدە ژبۆ ڤەگەراندنا وی گەنجی بۆ وی بارێ یێ سروشتی ژلایێ هزرو و شیان و هێزا لەشی داكو ببتە داهاتەك بۆ وەلاتی چ ئەو وەلاتێ ژێ دەردكەڤت ب شێوازو رییێت جودا كار لسەر پاشگەزبوونا وی لسەر بریارا بجه هێلانا وەلاتی بێتە كرن یان ئەو وەلاتێ لێ ئاكنجی دبت،دیسان كار لسەر بێتە كرن ژبۆ ڤەگەراندنا وی ژبۆ بارێ وی یێ سروشتی وەلات چاڤدینەكێ بۆ بكت و ئەو ژی ببتە دەرەكا بەرهەم هێنەر بۆ وی وەلاتی و ل ژێر سیبەرا وی وەلات پێ گەشە ببت و ئاڤاببت و پێشكەڤت.
2_ ژلایەنێ جڤاكی ڤە: ژكاركەفتنا گەنجی دبتە ئەگەرێ سەرهلدانا ئاریشێن جڤاكی لسەر ئاستێ تاكەكەسی و ژلایێ كێمكرنا یان كێمبوونا پەیوەندیێت كۆمەلایەتی نەبوونا دەرفەت و دەلیڤێت كاری ب شێوەیەكێ خراب و ب گران لسەر جڤاكی دسەكنت،ب تایبەت ژی تەخا گەنجان كو ب دینەمویێ ژیانێ بۆ وەلاتێ و جڤاكی هاتیە نیاسین ژبەركو ژلایێ ساخلەمیا لەشی ڤە ئانكو بەدەنی (جسدی) پشتی كێمبوونا لڤینێت وی و هاتن و چۆنا وی و ژكاركەفتنا وی ژلایێ هزری ،نەبوونا دەرفەتێ یان دەلیڤا كاری دبتە ئەگەرێ هندێ تووشی بێن تەنگیێ بت(قلق)ێ ببت بەردەوام بەرەف زێدەبوونێ بچت دگەل هندێ رەنگە جۆرە خەمگینیەكێ(التوتر)كێ بخۆڤە بگرت هەر ب هەمان ئەگەر ئانكو كارتێكرنەكا نیگەتیف لسەر تەندروستیا گەنجی دكت ب شێوەیەكێ گشتی ژلایێ هزرو بیرو شیانێت كەسوكی و هێزا لەشی لگۆرەی هندەك ڤەكۆلینا ل هندەك وەلاتان رێژا كەسێن ژ كاركەفتی ئانكو بێ كار و یێت وەغەردكن دماوێ سالەكێ هندێ نیڤا رێژا وان یێت دكاردكن ڤێ چەندێ ب مەترسیدار دزانن ئەڤە ب راستەوخۆ و نەراستەوخۆ كارتیكرنێ لسەر وەلاتی و جڤاكی دكت،بۆ نموونە وەلات دقۆناغا ئاڤاكرنێ دا و دەربازكرنا قۆناغێت سەخت و دژوار و دقەیرانێدا بت پێتڤی ب گەنجەكی یە ژلایێ هزری و شیانێت لەشی و یێ بەرهەڤ بت ئاها ل وی دەمی وەلات تووشی قەیرانەكا دی بت قەیرانا نەبوونا گەنجان و دیسان وەلاتێت خودان پلانێت ستراتیژی دبت كارتێكرن ب شێوەیەكێ نەراستەوخۆ لسەر ببت و دیسان جڤاك ژی ڤێ كارتێكرنێ رزگارنا بت دەمێ ژئەگەرێ نەبوونا دەرفەت و دەلیڤێت كاركرنێ دبتە سەدەمێ لاواز و بێ هێزبوونا پەیوەندیێت جڤاكی و كۆمەلایەتی و زێدەبوونا رێژا كریارێت نەشارستانی و كرێت وەكی كریارا دزی كرنێ (السرقە) و زێدەبوونا رێژا تاوانان ڤی رەنگی روویێ جڤاكی كرێت و نەشرین دبت.
3_ژلایەنێ ئابووری و دارایی ڤە: ئەو دابرینا دناڤبەرا گەنجی و كاری دروست بت و یا دۆمدرێژ بت و بۆ ماوەیەكی درێژ بێ كاربمینت دكەفتە دبن كارتێكرنەك و فشارەكا دەروونی دا سەرەنجام كاریگەریێ لسەر شیانێت وی یێت تاكەسی و هەمان دەم دا ڤەگەراندنا وی بۆ بارێ وی یێ سروشتی ب زەحمەت دكەڤت،چنكو دەمێ دەلیڤا ب دەست خستنا كاری كێم و زەحمەت دكەڤت بۆ گەنجێن ژ كاركەفتی دبت مەترسیەكا دی سەرهلددەت ئەوژی ژلایێ هێزا لەشی و شیانێت كەسوكی و هزر وبیرێن كاری تووشی ژ كاركەفتنا ب یەكجاری یان پەككەفتی دئێنە هژمارتن ژبەرڤێ یەكێ ڤەگەراندنا ب زەحمەت دكەڤت،دیسان كاریگەریەكا نیگەتیف یا ئابووری لسەر وەلاتی هەیە و كارتێكرنێ لسەر وەلاتی دكت چنكو دگەل زێدەبوونا دیاردا بێكاریێ و كێمبوونا دەلیڤێن كاری راستەوخۆ كارتێكرنا خۆ لسەر كێمبوون یان نەهیلانا وان دەرگەهێت یان ژێدەرێت داهاتی و دروستبوونا (كساد) و نەبوونا هێزا كرینێ (قدرە الشرائیە ) ئەڤ چەندە هەموو كارتێكرنا خۆ لسەر ئابوورێ وەلاتی دكت.
4_ژلایەنێ ساخلەمی ڤە:ب سەدەمێ نەبوونا باوەریێ و ئۆمێدێن گەنجان ژبۆ بدەستخستنا دەلیڤێت كاری دەستدانا بەشەك ژ هیڤی و ئارمانجێت بۆ خۆ داناین و ب پەیداكرنا بەشەك ژ پێتڤیێت خۆ یێت سەرەكی یێت تاكەكەسی و هەول ددەن كار لسەر بكن و كار بۆ بكن،لێ ژ دەست دانا باوەریا وان ب وان خۆ دبتە سەدەمێ بێ هیڤێ بوون و بتنێ بوونێ و ونداكرنا سەرچاوە یان ژێدەرێ داهاتی گەنجی دكەتە دقۆناغەكا دی دا ئەو ژی قۆناغا نەمان یان ژ دەست دانا باوەری بخۆ بوونێ نێرینا وی ژبۆ ژیانێ نیگەتیفە.
ژبۆ وەلاتەكی وەكی مە یێ كو دقۆناغا ئاڤەدانكرن و تێپەراندن و دەربازكرنا قۆناغێت سەخت یێت سیاسی و ئابووری دا،دهەمان دەم دا ل هەمبەر دەربازكرنا وان هەڤركی و ململانێت سیاسی و ل كاركرن ژبۆ ئارمانجێت مێژوویی ژ هەر وەلاتی بتر مە پێتڤێ ب پلانەكا ساخلەم و سەردەمیانە هەر ژبۆ ئاڤاكرن و پێگەهاندنا گەنجەكی ساخلەم و رەوشەنبیر و پری سەربۆر و ئامادە هەیە،كاكلكا خالا من دڤێت بێژم ژبۆ گەهشتنا مە ب ئاوات و ئارمانجێت مە یێت ستراتیژی دڤێت ژهەموو لایەكی ڤە كار بۆ بكەین و دبەرهەڤ و ئامادەبین.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
