ئازار 29, 2024

Lalish Media Network

صحيفة إلكترونية يومية تصدر باشراف الهيئة العليا لمركز لالش الثقافي والاجتماعي في دهوك - كوردستان العراق

عزەت یوسف:ژبۆ ئۆكرانیان، هەلبەست نەگەشتەكە، پێتڤیەكە د دەمێ‌ شەری دا

ژبۆ ئۆكرانیان، هەلبەست نەگەشتەكە، پێتڤیەكە د دەمێ‌ شەری دا
عزەت یوسف
نۆكە گەلەك هەلبەست ژ ئۆكرانییا دەردكەڤن، كو ئەز ب كوتەكی دشێم ڤێڕا بگەهم، (وەرگێڕ و ڤەكۆلەڕا ئۆكرانی(ئوكسانا ماكسیموشك_ئەڤە گۆتە من)، ئەڤە نەئێكەم تشتە كو مرۆڤ ژ بۆ وەڵاتەكێ‌ د ڕەوشا شەری دا پێشبینیێ‌ بۆ بكەت، لێ‌ شیانا هەلبەستێ‌ یە، هەر وەكی ئەو دبێژت (بەرجەستەكرنا دەلیڤەیەكا تایبەتە ل دەمەكێ‌ گونجایی، یان هەستەكێ‌ بلەزە)،بوویە ئەگەرێ‌ دەركەفتنا هەلبەستان، نە ئەو هەستێن یێن كو د ئارامیێ‌ دا تێنە بیرئانین، وەكی دەركەفتنا خۆبخۆییا هەستێن حەژێكەر.
پڕانیا جاران ئەڤ هەلبەستە ژ ئالیێ‌ نڤیسەرێن وانڤە د سوشیال میدیادا تێنە بەلاڤكرن، گۆڤارا ئەدەبی (چایتومو – (Chytomo ب ئەركێ‌ كۆمكرن و وەشاندنا وان رادبت، ئەڤ هەلبەستە هندەك ژێ‌ یێن هەلبەستڤانێن ناڤدارن و گەلەك ژی یێن هەلبەستڤانێن گەنجن ژ وانژی سەربازن، هەتا ماڵپەرێ‌ حكومەتا ئۆكرانی ژی هەیە خەلكی پالددەت داكو بەرهەمێن خۆ تێدا پۆست بكەن، ماڵپەر دبێژت: (هەر هەلبەستەك، هەر دێرەك، هەر پەیڤەك بەشەكە ژ دیرۆكا ئۆكرانیا، ئەم پشتراست دزانین شەر دێ‌ ب داوی ئێت، لێ‌ هەلبەست نە)، هەتا دەمێ‌ ئەڤێ‌ نڤیسینێ‌ 9/12/2022، پتر ژ 24 هزار هەلبەست ل سایتی هاتینە زێدەكرن.
ڕاستە دەمێ‌ روسیا ل 24 ێ‌ شواتێ‌ 2022 هێرشا بەرفرەهـ كریە سەر ئۆكرانیا، ئەدەبیات داوی تشت بوو د هشێن خەلكی دا، (توو نكاری مالباتا خوە ب هەلبەستان ژ بۆمبان ب پارێزی) هەروەكی نڤیسەر (ئەلكسەندەر میخێد) دبێژت،لێ‌ ب بەردەوامبوونا شەری، هێزا نڤیسینێ‌ بۆ تۆماركرنێ‌، بۆ شەهید بوونێ‌ گرنگتر خۆیا دبت، گەلەك ژ ئۆكرانیان دەست ب نڤیسینا ڕۆژانەیێن خۆ كرن وەك (ئێكەم بەرسڤ)، دبت ژ جۆرێن ئەدەبی دا كاری بن شارەزایی و هەستێن خۆ ب شێوەیێن خۆ یێن خاڤ بەرهەڤ بكەن، لێ‌ ب ژمارەیێن سێرپایزی، ئۆكرانی ل هەلبەستێ‌ زڤرین، دهەمان دەمدا ئەوان نوڤێل ئەڤ فورما ئەدەبی دانانە ڕەخەكی، (ماكس روسوشینسكی – دگەلدا ماكسمشوك)، هەڤسەرنڤیسەرێن ئەنتولۆژیا هەلبەستێن ئۆكرانی، پەیڤێن ژ بۆ شەری، ژ دایكبوویا شەری ئەوێ‌ ل ساڵا 2014 لگەل داگیركرنا روسیا ل دونباز و كرایمادا ڕاڤە دكەن: (ئەڤە پڕ و چڕ بوونا ئەوی شێوازی یە كو دقارت پەیڤان وەسا ڕێكبێخت كو گەلەك تشتان بهەلگرت)،هندەك ژ هەلبەستڤانان، ل دەمێ‌ داگیركاریا تەڤاهیا د نۆكەدا، خۆ دیتن كو پەیڤێن خۆ د سترانان دا بكاربینن، سەرەنجا خۆ ئێكسەر دانانە سەر سترانان بۆ نموونە (لیوبا یاكیموچك) هەڤكاریا ئەلبومەكا ب ناڤێ‌ سترانێن ئەڤین و رقاتی ل ئۆكرانیا كر كۆمەكا سترانێن پۆپی و تڕانەكاری و تاری، ئێك ژ وان ب سەرناڤێ‌ بێ‌ سازش، من خەونەكا هەیی سۆتنا موسكۆیە، هەلبەستڤانەكێ‌ دیترێ‌ پیشەنگێ‌ ئۆكرانی، (سێرهی ژادان)،هەتا هێرشا مەها شواتێ‌ ل سەر ڕوپەلا خۆ یا فیسبووكێ‌ دا هەلبەستێن خۆ بەلاڤكرینە، لێ‌ ل ڤێ‌ دایێ‌ دیارترین بەرهەمێ‌ خۆ ل گەل تیپا (سكا ژادان سوباكی) ب ناڤێ‌ (ژادان و و سەگ) بوویە، دناڤدا سترانەك (میترۆ) كو ڕەنگڤەدانا ئەزموونا دەربازكرنا شەڤان ژ هێرشێن مووشەكان ل ئێستگەهەكێ‌ سەردابی ل خاركێڤ نیشان ددەت، (دارینا گلادون) هەلبەستڤانا بەریا لەشكەركێشیا روسیا ل باژێرێ‌ خۆ (بوچا) یا ئاكنجی بوو، ل سەر بەرهەمێ‌ خۆ یێ‌ نۆكە وەسا نڤیسیە: ل سنوورێ‌ دناڤبەرا ئەدەب و ڕۆژنامەگەریێ‌ دایە، هەلبەست ب ئێكپوشی، من میتافورمێن خۆ لادان داكو ب پەیڤێن زەلال بەحسا شەری بكەم)، سەرەنجا من ڕاكێشا ئەو میتافورم/الاستعارە بكاردئینت بۆ دانەنیاسینا ئەڤێ‌ پرۆسێ‌ كو د هەڤدەمدا ب ڕوالەت وەسا خۆیایە خۆ ژێ‌ دپارێزت و ل داویێ‌ میتافور دەردكەڤت، ئەگەر هات و شەری شكاندنا زمانی ب خۆ ڤە گرت، ئەڤە هەلبەستە كو دواجار خۆ دخوشینتە دناڤدا و ڤالاهیان تژی دكەت.
هەلبەستڤانەك ب ناڤێ‌ (لێسیك پاناسیوك)، هەلبەستەكا وی (ئیلیا كامینسكی و كایتی فاریس) وەرگێراینە سەر زمانێ‌ ئنگلیزی، كو هزرا قوتبوونا زمانی ب ڕێیا هەڕفینا فیزیكی و نڤیسینا ل سەر ئاڤاهیێن بەر موشەكان كەفتین دیار كریە، ل ژۆرێن نەخۆشخانەیێن وەلاتێ‌ من ئاماژەنە بۆ ئەوان دێر و ڕستەیان یێن ب مینا و تەقەمەنیان ل جادە و كۆلانان پەقین، چیرۆك ب هاڤێتنا چەندین موشەكان هاتینە بارانكرن).
رۆماننڤێس (ڤیكتوریا ئەمێلینا) بۆ ڤێ‌ دەلیڤێ‌ ژ چیرۆكێن خەیالی بەرەف هەلبەستێ‌ چوویە،چنكو دەم بۆ رۆمانێ‌ هێشتا نەیێ‌ گونجایە، هەر وەكی د هەلبەستەكێ‌ دا دنڤسیت كەتوارێ‌ نوو یێ‌ شەری هەڤگرێدانا پیلانەكێ‌ دخۆت، ب سەرناڤێ‌ نەخێر هەلبەست، خەمگینیا خۆ دەردبڕت ئەوژی ل پەی پێگەها خۆ وەكو ئەدەب، ل دەمەكی ئەركێن فەرتر لبەر دەستان دایە ژ نڤیسینا هۆزانێ‌، هەروەكی موشەك بەر زمانی كەفتبن/بەرمایێن زمانی/ڕەنگە وەكی هەلبەستێ‌ دەركەڤت/بەلێ‌ وەسا نینە/ئەڤە ژی هەلبەست نینە/ هەلبەست ل (خاركێڤ) خۆبەخشانەیە بۆ سوپایی).
شكاندنا زمانی – كو ژ شكاندنا توندا (ئاسایی) بۆ ئۆكرانیان نائێتە جودا كرن – د ئیوفێمیزم/ العبارات الملگفە و درەوێن شەری دا و یەك خالا دەستپێكێ‌ هەیە،بۆ نموونە ب دیتنا ڤلادیمیر پوتین، ئەڤ هێرشە نە داگیركرنە بتنێ‌ ئۆپەراسیونەكا تایبەت یا لەشكەری یە، دەما پەقین د میدیایێن روسی دا دئێنە بەحس كرن، گەلەك جاران (ب دەستقوتان) دئێنە ب ناڤكرن، وەك دەستقوتانەكا بێ‌ زیان، لێ‌ بۆ جوداهیەكا كێم د بێژەكرنێ‌ دا، پەیڤا رووسی ژ بۆ دەستقوتانێ‌/چەپك كو دبێژنێ‌ (چلوپوك ) وەكی پەیڤا رووسی یە بۆ پەمبوویی، ئۆكرانیان ب ڕوخسار دەست بكارئینانا پەیڤا خۆ یا پەمبوویی (باڤونا) ژ بۆ ئەڤان پەقینا كرینە، د هەڤدەمدا عەورەك ژ ڕیشالێن پەموومبی یێ‌ تژی دیكێۆل و گەماری لێدانا مووشەكان دئینتە بیرا مرۆڤی، ئەڤ جۆرێن گالتەجاریا پەیڤان د ڕێیەكێ‌ دایە بەر ب هەلبەستێ‌ چوویە و ئێك ژ سترانێن (یاكیمچوك) و هەڤكارێن وی ب ڕاستی سترانەكا نڤستنا تارییە (lullaby ) ل سەر شەنگستێ‌ ئەڤێ‌ خشینا رامانێ‌ هاتیە دانان.
هەلبەستڤان و چاڤدێرێن پەیڤان د دەما ئەڤێ‌ داگیركرنێ‌ دا هەر ڕۆژ ل ڕامانا گوهاڕتنا زمانێ‌ خۆ دنێرن، ئاخا خۆ دگوهۆڕن (یاكیمچوك) دەمێ‌ مە ئێكدوو ل كافییەكا كیێڤی دیتی، گۆتە من توو چاوا ئەوێ‌ ل ڤی دەمی شەڕیدا تەماشەیی سستەمێن هێمایێن كەڤنار كریە كو نۆكە كارناكەن، پەیڤ و كەلیشەیێن ئاسایی تێكدچن، ئەو دبێژت: توو نكاری تشتەكی بێژی – بتە ئەتۆم – دەمێ‌ موشەكێن ئەتۆمی ببنە ئەگەرەكا ڕاستەقینە، پەیڤێن سادە رۆژانە ژ نشكاڤە ب گرانیەكا جودا دئێن، بۆ نموونە پەیڤا (رۆناهی) وەرگرە، بەرێ‌ من هزر د ڕۆناهیێ‌ دا دكر كو تشتەك ڕۆناهیێ‌ دئینت، دووڤدا و پشتی داگیركاریێ‌ نەچار بووین شەڤانە گلۆپێن خۆ كاڵ بكەین و مە ڕۆناهی دەمامك دكر، دبێژت – ئەو بەحسا ڕەشكرنا باژێران دكەت، لێ‌ نۆكە مە كاودانەكێ‌ تەمامێ‌ جیاواز ل گەل كارەبێ‌ و هێرشكرنا سەر ژێرخانا وزەیێ‌ هەیە، نۆكە ڕۆناهی بوویە گرنگترین و بهاترین تشت، ڕۆناهی – دگەلدا هەموو میتافۆرمێن پەیوەندیدار – ب ڕاستی بوویە تشتەك كو ڕەنگە ب بێ‌ هۆشداری بێتە ڤەمراندن.
(ئۆستاپ سلیڤینسكی)، هەلبەستڤان و وەڕگێر و ئاكنجیێ‌ باژێرێ‌ (لڤیڤ)، بەحس دكەت كا چەوا ئۆكرانیان خۆ دیتیە كو ب دەستێن خۆ بۆ دیرۆكێ‌ ڤەگەرینن ژ بۆ دیتنا پەیڤێن شیانا وەسفكرنا كاودانێن وان هەبت، (گۆلیتەر)، پەیڤێن ئەوان بەرپرسێن ئەلمانیا یێن ل دەمێ‌ شەرێ‌ جیهانا دووێ‌ دەڤەرێن داگیر كری ب ڕێڤە دبرن، بۆ كەسێن هەرێمێن ئۆكرانیا یێن ژ ئالیێ‌ روسیاڤە هاتینە داگیركرن برێڤە دبەن دا نیاسین.
د دەستپێكا شەری دا، (سلیڤینسكی)، خۆ ژ نڤیسینێ‌ دوور ڕاگڕت ژ بۆ بەرژەوەندیا كارێ‌ خۆبەخشیێ‌ ل ویستگەها شەمەندەفرێ‌ ل باژێری لڤیڤ،خوارن و ڤەخوارن دابەش دكرن ل سەر ئەوان كەسێن ل ڕۆژهەلاتێ‌ دڕەڤین، گەلەك ڤەنەكێشا بۆ وی دەركەفت كو پەنابەران پێتڤیەكا دیتر یا مرۆڤایەتی هەیە ئەوژی ڤەگێرانا چیرۆكێن خۆ یە، گەلەك جاران چیرۆكێن وان یێن بەرزە بوونێ‌، ژ جهـ و واركرنێ‌ و ڕەڤینێ‌ دهاتە گوهاڕتن بۆ شێوازێ‌ گوهاڕتنانا پەیڤەكا جهگرتی و بەرناس كو ڕۆژگارەكێ‌ گرنگیا خۆ هەبوو، دەست ب كاركرنێ‌ ل سەر وی تشتی دكر یێ‌ دبێژنێ‌ فەرهەنگا شەڕی، ئەڤ گۆڕانكاری ب ڕێیا كورتە چیڕۆك و كورتە گۆتاران/ vignettes نەخش دكرن و دگۆت فیلمەكێ‌ بەلگەنامەیی پاكە، چ تشتەكێ‌ ئاشۆپی نینە، چ تشتەكێ‌ راز نینە، چ تشتەك ژ ئالیێ‌ من ڤە د ڤێ‌ تێكستێ‌ دا یێ‌ ئافراندی نینە، لێ‌ دەمەك هات ئەز تێگەهشتم ئەڤە هەلبەستە ژی.
گەلەك جاران نڤیسەرێن ئۆكرانی دبێژنە من كو نۆكە دەمێ‌ گونجایێ‌ تاقیكرنێن ئەدەبی نینە، بەلكو دەمێ‌ ڕاستەوخۆیێ‌ دیكیۆمێنتەریێ‌ یە، لێ‌ تشتێ‌ ڕوون و بەرچاڤ، كو وان سەرباری نێزیكە خۆ یێن تاقیكرین، ل دەمەكی ئەو بەرەف ئەركێ‌ مەحال بۆ دەربڕین ژ تشتێ‌ نەئێتە دەرنەبەڕین ڤە دچن.
نڤیسین : شارلۆت هیگینز (Charlotte Higgins) سەرۆك نڤیسەرا كەلتۆری یا ڕۆژناما گاردیان

 

تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی

مقالات ذات صله

الرد

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

Copyright © 2021 by Lalish Media Network .   Developed by Ayman qaidi