ژانڕێن فلكلۆری ل چیایێ شنگالێ(نارینكێن بووكا)
رائد غانم
بێگۆمان فلكلۆرێ چیایێ شنگالێ یێ زەنگینە ب چەق و ژانڕێن (جۆرێن) كەلتۆری چ ستران،سەرهاتی،گۆتنێن بەریا،حەیرانۆك،پیرە پایزووك،مەتەلۆك،غەریبی،لاوك ..هتد.
نارینك تایبەتا خۆ هەیە دناڤ جڤاكێ شنگالێ دا و هەتا سالێن هەفتیا و هەشتیا ئەڤ جۆرە ستران د داوەت و شەهیانان دا دهاتنە گۆتن،لێ نهۆ بەرب نەمایێ چوویە و بتنێ دبیردانكا هندەك دانعەمران دا مایە،ئەڤ چەقێ سترانێ تنێ ب بووك و زاڤا ڤە دئێنە گۆتن،ئەڤ ڕەنگە سترانە ل دەمێ نیشانی و ڤەگوهاستنێ و خەنایێ دئێنە گۆتن،بارا پتر كچ و ژن ئەڤی چقێ سترانێ دبێژن،نارینك وەك حەیرانۆك وهەلبەست وسترانا ولاڤژ ومەقاما رەنگەكێ هۆزان ڤەهاندنێ یە،هەر دەڤەرەكێ جۆرێ خۆ یێ تایبەتێ هەی،بۆ نموونە ل دەڤەرا شنگالێ دجودانە دگەل دەڤەرێن دی یێن كوردستانێ و ئەو جوداهی ژی دەڤۆكە، زاراڤێ شنگالی ژ زاراڤێن دی یێن كوردی زفكترە و پەیڤ نە وەك هەڤن،نارینك یا هاتیە لێكدان وراچاندن بۆ شەهیانا ب تایبەت بۆ بووك وزاڤا وەكی بەری نهۆ مە گۆتی،دوو جۆرێن ژنان بەشدار دبن بۆ گۆتنا ڤان نارینكا،هندەك دبێژن وچەندەك لێ ڤەدگێرن ژدەست پێكێ هەتا تالیێ،هەتا بووكێ دگەهینە مالا بابێ زاڤایی.
پەیڤێن سترانا نارینكێ بارا پتر سەر خەمل وكوكێ بووكێ یە، سەر سالوقدانێت جان وخوشكوكیا وێ یە، بەژن وبالایا وێ یە،سەر رەوش ورەوشتێت وێ یە هەر وەك هندەك پەیڤێن وەك رەخنە ب كۆرمام و كورخالێن بووكێ ژی دناڤ نارینكا را دبێژن،بۆ نموونە:
مە بووك ئانی پشتە ئاشە
گۆ شەش خانا نالە نالە
گۆ:كەلی كوچكێ كورمام و پسماما خۆ بدەنە ئالە
ئەڤ دارشتنا هۆزانێ یا هاتی ب زمانەكێ رەسن و رەوان یا بێ گرێك ونهێنی یا سڤك
وكورتە بارا پتر یا سێ رێزی یە،بۆ نموونە:
چێل و چێل هری نە
چێل وچێل بێری نە
هەر خەسۆ دبێژت:هندەك نی نە
ئەڤ رەنگە نارینك زۆرا كێمبوووی دناڤ شەهیانێن نۆكە دا،چنكو هەموو نكارن ب دروستی بینن و هندەك تشتێن سەردەمیانە جیێ وان یێ گرتی،هەروەسا خەسۆ ژی نارینكا ب بووكێ دبێژت پشتی دئێتە ڤەگوهاستن بۆ مالا وێ،بۆ نموونە:
مە بووك ئانی ژ هەزۆ
مە لێ دە گا و بەزۆ
هەر سڤكا مالێ ئەزۆ
ئەڤ نارینكا وەك جۆرە رەخنەكێ یە،خەسۆ ب بووكێ دبێژت،ئوو ژبەر گەلەك ئەگەرێن دی یێ جیێ خۆ كری بەرامبەر،بەس یا گرنگە بێتە كولین ڤەكۆلین نك زانایێن ڤی جۆرێ هۆزانا یان ژ نەمانێ بێنە قورتالكرن،چنكو ئەڤ جۆرە ستران دكەڤنن و چەقكە گرنگە دناڤ فلكلۆرێ كوردستانێ دا ب گشتی و یێ دەڤەرا چیایێ شنگالێ دا ب تایبەتی.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
