بنگەهێ لالش 29 سالێن كەد و خەبات و خزمەتا بەردەوام
بەختیار قادر
ل رێككەفتی(12ی گولانا سالا1993)ێ بنگەهێ لالش یێ رەوشەنبیری و كۆمەلایەتی لژێر دروشمێ(لالش كانیەكا زەلالە دهورتە دروبارێ رەوشەنبیریا كوردی دا)ل باژێرێ دهۆكێ ژلایێ چەندین نڤیسكار و كەسایەتیێن ئێزدی ڤە ب پشتەڤانیا حكومەتا هەرێما كوردستانێ هاتە دامەزراندن،بنگەهێ لالش هەر ژ دەمێ دامەزراندنێ و هەتا رۆژا ئیرۆ ب بەردەوامی خزمەتا چاند و دیرۆكا كوردی ب گشتی و یا ئێزدیان ب تایبەتی كریە و چەندین بابەتێن كەلتۆری یێن جودا جودا وەك دیكیۆمێنت پاراستینە و ڤەكۆلین لسەر كرینە.
پشتی سەرهلدانا گەلێ كوردستانێ ل بەهارا (1991)ێ ژمارەكا رەوشەنبیرا هەولدان بنگەهەكی دامەزرینن ولیژنەكا ئامادە هاتە دانان وپاشان ل (12/5/1993)بنگەهێ لالش یێ رەوشەنبیری وكۆمەلایەتی هاتە دامەزراندن،ڤی بنگەهی كاركریە ل ژێر دروشمێ(لالش كانیەكا زەلالە دهورتە دروبارێ رەوشەنبیریا كوردی دا)،بارەگایێ سەرەكی ل سەنتەرێ باژێرێ دهۆكێ یە و هەشت تایی ب خۆ ڤە گرتینە ل شنگال و سنوونێ و شێخان و باعەدرێ و باشیك و بەحزان و خانكێ و شاریا و دیسا تایەك ژی ل وەلاتێ ئەلمانیا یە،(29) نڤیسینگەهـ ونوونەرەیاتی دبەلاڤن ل سەرانسەری دەڤەرێن ئێزدیان،ژمارا ئەندامێن بنگەهی دگەهە نێزیكی (7000) ئەندامێن خودان باوەرناما بەكالۆریا وسەرا و هەتا نهۆ (13) كۆنفراسێن گشتی و ب باشترین شێوێ دیموكراسی هاتینە گێران،ئەنجامدانا كۆمبوونێن بەرفرەه یێن سالانە ب ئامادەبوونا هەموو ئەندامێن تایی ونڤیسینگەه وكارمەندێن لالش ژبۆ هەلسەنگاندن ونرخاندنا كارێ سالا بۆری ودانانا پلانەكا هەژی بۆ سالا داهاتی.
ژ ئارمانجێن گرنگ یێن بنگەهێ لالش:
1_ ڤەژاندن و پێشڤەبرنا جڤاكێ كوردی ب تایبەت كوردێن ئێزدی ژبۆ بلندكرنا ئاستێ رەوشەنبیری وبەلاڤكرنا دیموكراسیێ و پەیداكرنا یەكسانیێ دناڤا ژن و زەلاما دا،ب گێرانا كۆر و سمینار و ۆرك شۆپ وخۆلێن رەوشەنبیری.
2_ ساخكرنا بیرەوەریێن جڤاكی و ئایینی ونەتەوەی وداكۆكی لسەر رەسەنیا ئێزدیان یا كوردی.
3_كۆمكرنا تێكستێن دینی یێ ئێزدیاتیێ ژقەول وقەسیدە ودوعا وبەیتا.
4_ئاسانكرنا كاری بۆ ڤەكۆلەر و نڤیسەرێن لسەر دیرۆك و كەلتۆرێ كوردی و ئێزدیاتیێ دنڤیسن.
5_ بەلاڤكرنا هزرێن پێَكڤەژیانێ و لێبۆرینا ئاینی ئارمانجێن هەرە سەرەكی یێن بنگەهێ لالشن.
ژ بزاڤێن بنگەهێ لالش ب كورتی:
1_ سالانە ڤیستەڤالا لالش یا رەوشەنبیری دهاتە گێران و ب دەهان كەسێن بسپۆر د بوارێ جڤاكی و نەتەوەی و كەلتۆری تێدا پشكدار دبن،ونهۆ ڤیستەڤالێن فلكلۆری ودیدارێن لالش ل جیێ وان دئێتە گێران.
2_چاپكرنا گۆڤارا لالش یا وەرزی ب زمانێ كوردی ب (پیتێن ئارامی ولاتینی ) وعەرەبی وئینگلیزی و هەشت گۆڤارێن تایا پاشگۆیێ گۆڤارا لالش هەنە.
3_رۆژناما دەنگێ لالش یا هەفتیانە ب زمانێ كوردی وعەرەبی هەتا نهۆ (595 ) ژمارە هاتینە دەرخستن.
4_ سایتەكێ ئەلكترۆنی بناڤێ (lalish medya netwok شبكە لالش الاعلامیە) ب زمانێ عەرەبی و كوردی ب(پیتێن ئارامی ولاتینی )دئێتە ب رێڤەبرن.
5_ زنجیرەكا پەرتۆكا دئێتە چاپكرن وهەتا نهۆ چەندین پەرتۆك هاتینە دەرخستن.
6_گێرانا چەندین كۆر و سمینار وخۆلێن رەوشەنبیری ژبۆ پێشكەفتنا جڤاكی و بیروباوەرێن دیموكراتی و مافێ مرۆڤی و پێكڤەژیانێ.
7_بنگەهێ لالش بوویە پرەك ژبۆ گەهاندنا داخوازیێن دەڤەرێن ئێزدیان بۆ دەستهەلاتێ و زێدەكرنا پەیوەندیا دگەل رێكخراوێن جڤاكێ سڤیل و سەنتەرێن رەوشەنبیری یێن ناڤخۆیی و نێڤ دەولەتی ژبۆ پتر هاریكاریكرنا جڤاكی ل كوردستانێ و تایبەت ئاوارێن شنگال و باشیك وبەحزانێ.
8_ئامادەكرنا پرۆگرامێ خووندنا ئێزدیاتیێ ل هەموو قۆناغێن خووندنێ ب هەڤكاری دگەل وەزارەتا پەروەردێ و رێڤەبەریا گشتی یا پەروەردا پارێزگەها دهۆكێ و پشتی (2003)ێ رەزامەندیا وەزارەتا پەروەردا بەغدا ژی هاتە وەرگرتن بۆ خووندنا ئێزدیاتیێ ل دەڤەرێن ئێزدینشین وب تایبەت دەڤەرێن تازە رزگاركری.
9_ئامادەكرنا رەشنڤیسەكێ ژ(قانوون الاحوال الشخصیە) بۆ ئێزدیان وهاتە هنارتن بۆ جڤاتا رۆحانیا ئێزدیان دا پێداچۆنێ لسەر بكن و فرێكەنە پەرلەمانێ كوردستانێ دا رەزامەندیێ ل سەر بكن و بێتە ب كارئینان ل دادگەهێن بارێ كەسایەتی.
10_ چەندین پرۆگرامێن رادیۆ وتەلەڤزیۆنی یێن هەفتیانە دئێنە پەخشین لدۆر رێورەسمێن ئێزدیاتیێ وپێكڤەژیانێ وەكی بەرنامێ سەما و لالش و مەرگەه.
11_دیكێومێنتكرنا تێكستێن دینی و داب ونەریت و رێورەسم و كارێن كو ئێزدێ سالانە ئەنجام ددەن دگەل كۆمكرنا دیكیۆمێنتا لدۆر كارەساتا شنگالێ.
12_ پەرتۆكخانەكا بتری شەش هەزار پەرتۆكا ب خۆڤە دگرت.
13. مۆزەخانەكا هەردەم لبەردەستە.
14_ دەرخستن وبەلاڤكرنا سالناما لالش یا سالانە ودیاركرنا مێژوویا هەموو جەژن وهەلكەفتێن دینی وجڤاكی ونەتەوەی و دئێتە بەلاڤكرن دناڤا جڤاكێ ئێزدیان دا بێ بەرامبەر.
15_كاركرن ژبۆ ڤەگوهاستنا ب هەزاران قوتابێن ئێزدی ل زانكۆ و پەیمانگەها ژجیێن مەترسیدار بۆ زانكۆ و پەیمانگەهێن هەرێما كوردستانێ.
16_بدەسڤەئینانا هاریكاریا بۆ بتری(800)ئۆلدار ومجێورێن ئێزدیان ژلایێ حكوومەتا هەرێما كوردستانێ ڤە.
17_ سەخبێریكرنا بەردەوام یا هەموو هۆلێن لالش یێن هەلكەفتا.
18_ گەلەك كار و بزاڤێن دن ژی هاتینە ئەنجام دان.
بنگەهێ لالش دماوێ بیست و نەه سالێن تەمەنێ خۆ دا كاری یە پێنگاڤێن زۆر باش بینتە پێش و ئەو زولم و زۆردای یا ل سەر ئێزدیان هاتیە نڤیسین كاری یە روویێ راست یێ دیرۆكێ بینتە زمان و سەرەراست بكەت،هەردیسان كەلتۆر و قەول و قەسیدێن ئێزدیان بدەتە كۆمكرن و نڤیسین زێدەباری ب ئەرشیفكرنا هەزارەها دەمژمێرێن دیكیۆمێنتكری یێن هەلكەفت و جەژنێن ئێزدیان، هەردیسان زێدەباری وێ چەندێ ل فەرمانا (3ی تەباخا 2014)ێ كو كاری چەندین هەزار دەمژێرێن دانپێدانێن خەلكێ ئێزدی یێن شنگالێ دیكیۆمێنت بكەت ل سەر جینۆسایدا ئێزدیان ل شنگالێ ژلایێ تیرۆرستێن داعش ڤە،هاتنا قەیرانا دارایی و شەرێ داعش بنگەهێ لالش ژی وەك هەموو سازیێن دی یێن كوردستانێ بێ بەهر نەبوو ژ وێ قەیرانا دارایی،لێ خۆش بەختانە ب پشتەڤانی و راسپاردەیا سەرۆكێ حكوومەتا هەرێما كوردستانێ جارەكا دن ب شێوەكی باشتر و بهێزتر بێتە پێش ل مەیدانا كارو خەباتێ.
هەروەسا بنگەهێ لالش پرە ژ كەد و خزمەت و خەباتا بەردەوام و چالاكێن هەمەجۆر ،خزمەتا ئالیێ ئێزدیاتیێ و رەوشەنبیری و كۆمەلایەتی وسیاسی و دگەل هەموو ئالیێن دن، وەكو هەموو جاران دئێتە خویاكرن بنگەهێ لالش هاتە ئاڤاكرن ل سەر دەستێ ژمارەیەكا كەسێن رەوشەنبیرێن ئێزدیان ب پشتەڤانیا حكوومەتا هەرێما كوردستانێ و هزرەكا مەزن بوو و ئێكگرتنەكا هەرە باشبوو ژبۆ ئێزدیان و ئێزدیاتیێ د چارچۆڤێ كوردایەتی و كوردستانێ دا ، ل دەمێ هاتیە دامەزراندن ل دهۆكا داسنیا،دامەزراندنا بنگەهێ لالش پێنگاڤەكا مەزن بوو بۆ مللەتێ ئێزدی دچارچۆڤێ رەوشەنبیریا كوردی دا، هەر دیسان وەكو دئێتە خویاكرن ل دەمێ دامەزراندنا بنگەهێ لالش ژمارەكا گەلەك كێم ژ ئێزدیان سەر ب حكوومەتا هەرێما كوردستانێ ڤە بوون، ل وی دەمی ژمارا هەرە مەزن ژ ئێزدیان لژیر دەستێ رژێما شۆڤێنیا بەعسی بوون ، پشتی حكوومەتا بەعس ژناڤچۆیی، داخواز وپێتڤیێن هەر یێن مەزن یێن ئێزدیان ژمارەكا زۆر باش یا تایی ونڤیسینگەهێن لالش ل دەڤەرێن ڤەقەتیایی ژ كوردستانێ هاتنە ڤەكرن ب مەرەما پێشكێشكرنا خزمەتا رەوشەنبیری وكۆمەلایەتی وجڤاكی بۆ خەلكێ دەڤەرێن ئێزدینشین و ژبۆ ئەنجامدانا چالاكیێن هەمەجۆر كو دخزمەتا ئێزدیان دابوون و بەردەوامن.
هەر دیسان بنگەهێ لالش ل سەر ئاستێن بلند بێ دەنگ نەبوویە ل سەر مەغدووریا ئێزدیان و بێ بەرسڤ ژی نەبوویە،بەرامبەر وان لایەنێن دخواستن ئێزدیان بەرەف ئاقارەكێ نەدیار ڤە ببەن،بنگەهێ لالش ئێكە ژوان دەزگەهێن هەری مەزن و كاری یە ب درێژیاهیا (29) سالێن بۆری دا خزمەتەكا مەزن پێشكێشی ئێزدیان بكەت و هەر دێ مینت ئەو كانیا زەلال یا دهورتە د رووبارێ رەوشەنبیریا كوردی دا.
بنگەهێ لالش نهۆ بوویە جیەكێ ئەكادیمی یێ مەزن لسەر ئاستێ هەرێما كوردستانێ، ژئالیێ رەوشەنبیری و نەتەوەی و جڤاكی ڤە ،هەروەسا بوویە لێڤەگەرەكا گرنگ بۆ لێكۆلینان و نڤیسەران و هیڤیا بەردەوامی و سەركەفتنێ بۆ ڤێ سازدیا گرنگ یا جڤاكا ئێزدیان دخوازین.
