دەرمان خەمو باعەدری
هوزانڤانێ ژبیركری بلا ئەم ژبیر نەكەین
دسالێن حەفتیاندا پڕانیا هوزانێت خو نڤێسینە و مخابن گەلەك ڤەنەكێشا وەكی گەلەك بێگونەهـ و خودان هیڤیا هاتە بێسەروشینكرن د جەنگێ عیراقێ و ئێرانێ دا،ئەگەر مروڤ پێداچونەكێ د دیوانا ــ دەردێ دلا ــ یا هوزنڤانێ ناڤ هاتی دا بكەت پێتڤیە مروڤ بچاڤێ هنگی سەحكەتە هوزانێت وی و نە بچاڤێ نوكە چونكە كاودانێت هوزانڤان تێدا ژیای ژ هەمو لایەكی ڤە دجیاوازن ژ كاودانێت ڤی سەردەمی و دیسا دبیت هەر هوزانڤانەك دەمێ هوزانێ دنڤیسیت لێ بزڤڕیت و گەلەك شاشیا ڕاستڤەكەت یان دەرفەت هەبیت نیشا هندەك هوزانڤانێت پێشكەفتی تر بدەت لێ ڤی هوزانڤانی ئەڤ دەرفەتە ژی نەبویە ژبەر كو ل وی سەردەمی كاودان گەلەك دئالوزبون و نڤێسینا بزمانێ كوردی ل دەڤەرا وی دبیت تاوان بیت .
لەوا وەك ئاستێ هونەری و كێشە و سەروا و دەنگ و ڕامان تێبینی گەلەك دزورن و هەروەسا ئەڤ بەرهەمە و گەلەك هوزانێن دی دژیێ گەنجاتیێ دا نڤێسینە بەری ژیێ ۲٥ سالیێ دناڤبەرا سالێن ۱۹۷٥ تاكو ساڵا۱۹٨۰
دەرمان خەمو باعەدری ئێكەم هوزانڤانە ل باعەدرێ هوزان نڤێسین و بزیرەكی و وێرەكیا خو و كەس نەبویە هاریكاریا وی بكەت تێبینی و شیرەتا بدەتێ و شاشیا ڕاستڤەكەت بێخیتە د قالبەكێ شعری یێ درستر و باشتر دا .
پشتی نیسكوا ۱۹۷٥ دەست هاڤێتیە نڤێسینێ ئەڤە وێ چەندێ دیاردكەت كو ژ ناڤ چونا شوڕەشا كوردستانێ یا كو ویژی پشكداری تێدا كری كاریگەریەكا هەرە مەزن یا لێ كری و چ ڕێ نە دیتینە ژبلی نڤێسیێ كو دەردێ دلێ خو هاویش بكەت لەو دیوانا وی ژی هەر ئەڤ ناڤە هەلگرتیە .
هوزانێت دەردێ دلا گەلەك بیاڤ ڤەگرتینە وەكی وەڵات پارێزی بڕەنگەكێ بەرفرەهـ دەربڕین ژ ئەڤینا خو بو ولاتی و وەسفا سروشت و چیا خەملا كوردستانێ كو نەشیایە ناڤێ وێ ئێكسەر بنڤیسیت لەوا گەلەك جارا ب هیما هاتیە نڤێسین
یانكو چیا كوردستانە وار كوردستان وەڵات كوردستانە و هتد
وەكی دڤان كوپلادا دیار :
وەڵاتو ئەز دێ بوته بمە سەرباز هەر و هەر
خونا خو یا گران دێ بوتە دانێمە سەر
وەناكەم ژتە بچت بو دوژمنی ئێك دەر
د هێلین چاڤێن دوژمنا ژنیڤێ دا بێنە دەر
….
وەڵاتو نینن ل جیهانێ وەكی تە شرین
بلا بمرین و نێت پێش چاڤێت تە ئێك برین
مە ل گەل وا هەی تشتەك دبێژنێ ئەڤین
ئەو بو مە كەیف و شاهی و مرن و ژین
….
بلند بكەن ڕاستە دەستی
بێژن مە نەڤێت ژیانا بن دەستی
با بێنە گوڕی گوشت و هەستی
دا بژین هەر و هەر بسەربەستی
…
د هوزانا ــ ژینێ ــ دا بەحسی ژینا بندەستیێ دكەت كا چەندا نەخوشە:
ژینێ بو مە هەر مرن بو وان بونە
بو مە چاڤەك و لنگەك بو وان دوونە
بەهرا مە هەر چاندنە یا وان درونە
ل سەر مەیە ئەڤ كرنە و بو وان شونە
…
دهوزانا ـ تەیرو ـ گازی تەیرەكی دكەت و دپەیڤاندا دیارە كەوە دبێژیت:
كانێ یە خوندن و قەبقەبا تە
یا دیارە وا كولبوی كەبا تە
یان تو نزانی نیسانە نه شوباتە
یا كەسك و زەرە یا پڕ نەباتە
….
دوریا ژ وەڵاتی و دوریا ژ ئەڤیندارا خو هەردو دەرێن گەلەك گرانن
شاعر دبێژیت دهوزانا ـ دووری ـ
یا ب ئێش و ژانە
ب كول و كوڤانە
دەردەكێ گرانە
نیف نەمانە
دیسا دهوزانا نەچە دبێژیت:
دوری بارەكێ گرانە
خاتر خاستن یا وێرانە
ژێك ڤەبون یا ب ژانە
من نینن بێی تە دەرمانە
…
هوزانڤان ل وی سەردەمی بەحسا ئێكگرتنێ دكەت دهوزانا ـ باكرن ـ ژ سێ جها
ئەگەر خوناڤ و گیا و گول
چوجارا نە بنە ئێك دل
دی بەهرا وان بن خەم و كول
دێ بو وان چن سەد ول
…..
دیسا دهوزانا ـ نەوروزە ـ دبێژیت
ژین یا خوشە یا بێ ئالوزە
دلێ من ڕون و گەش بو چونكە نەڤروزە
هەلكەفتا وێ بسەرمەدا یا پیروزە
زالم ژ ئەڤر و وێڤە نەشێت بكت توزە
ئەڤە ل وی سەردەمی بو كەس نەدوێریا ئاگرێ نەڤروزێ هەلكەت دجەرگێ دوژمنی دا ئەڤ هوزانە دنڤێسین
دیسا ئەڤینی و وەسف و پەسنا یارێ و خەریبی و دان و ستاندن دگەل یارێ
دناڤ هوزانێن شاعری جهەكێ بەرفرەهـ گرتیە
وەكی دڤان نمونادا دیار كری:
ئەڤینا تە وا بو من بویە پێتێت ئاگری
تە دلێ من بو دلێ خو وێ دناڤ كری
تە كەیف و خوشێ وێ ژێڕا كرین شین و گری
یا ئەڤینا تە كری یا كەسەكی من نە دیتی یە كری
……
ئەو چاڤێت تە ئێت وەكی چاڤێت كەوێ
ئیرو ئەز هێلام ب تەركینم ئەڤێ خەوێ
ل بیرا من تێت شەڤێت من و وێ
ئەز بێ حێل و هێزكرم ئەڤینا من و وێ
……
دلو ڕاستە چاڤە ڕێنا تەیە ئەو جوان
ئەو یا خودان حسن و ئەدەبێت گران
گەلەك خوگوریكرن بو ڤیانا مە دان
هەتا ئەڤ هەردو دل بو ئێك مان
……
ژدەست چو ئەو خەیال و تەیف
ئەو ڕوناهی ئەو ستێر و هەیڤ
ژمن چو تەناهی وخوشی و كەیف
ژمن هاتە ستاندن ب ساناهی مخابن و حەیف
…..
من ژینا خو دانا بەر فروشتنێ
من خوینا ئەڤیندار نەدا بەر مشتنێ
من خو ژبەر وێ دا ڕێ یا كوشتنێ
دا بژین ئەز و ئەو سەرفەراز بتنێ
….
ئەو سوزا تە ب من ڕا دایی
دلێ من هەر وێ ل گەل تە مایی
نزانمە دوماهیێ ل تەدا چتوڤ بایی
تە ئەڤینا ل ناڤ م وەسا كرە دەر
….
هەروەسا بوارێ ئایینی ژی دناڤ ڤێ دیوانێ جهێ خو گرتیە ئەڤ نمونەك :
ڕابن دا بچینە لالشێ
بدلەكێ پاقژ بكەین دوعایا
ل بەر شێخادی و شێشمس و
شێخ حەسەن دا ژمە ببەن ئێش و تایا
ل بەر خاتون فەخرا وهاجیال و
پیرەفات دا ل مە نەهێلن بایا
كەیف و شاهی یە بو لاوا دوعا كاری
یا خودێ بو باب و دایا
….
خودێ یو توی بو مە ئەڤین
تەوا بو مە ڕونكری ژین
تە وێ داینە بەر مە ئول ودین
یا تە ئاشكراكری دێ ل سەر چین
….
باژێڕكێ خو ژی ژبیرنەكریە و هەر دەمێ ژ باعەدرێ دویركەفتی نامە بڕێكا شعرێ یێت بو هنارتین وەكی ڤێ نمونێ ل باژێڕكێ حەزەر نڤێسیە دەمێ ل وێرێ ماموستا:
ژ پاشمایێت پاپیرێت كەڤن
ئەو ئێت مە دگوت لێ شەڤن
سلاڤ ژێ ل گەل بای ب ڕەڤن
ل باعەرا خودان بهار بكەڤن
……
دهوزنا ـ نەهێلن ـ ئاماژە دایە وێ چەندێ كو پێتڤیە ئەم زمان و دابونەریت و جلوبەرگو فولوكلورێ خو بپارێزین و نەهێلین زمانێ مە پەیڤێن بیانی بهێنە ناڤدا ل ڤێرەخەمخوریا هوزانڤانی دیار دبیت دپارسەنا كومەڵگەهی ب ڕەنگەكی گشتی :
نە هێلن جلوبەرگێن خو
ئاخفەتنێت بیانی نە ئێخنە ناڤ زمانێ خو
هون ئێت دیارن ب فولوكلورێ خو
بسەرهاتی و ئاخفتنێت مەزنا و چیڕوكێن خو
…
تێبینیەكا سەیر یا هەی دەمێ بەحسا ڕیبارێ باعەدرێ دكەت كو ل وی سەردەمی گەلەكێ بوش بو بەحسا حشكبونا وی دكەت دێ بێژی هوزانڤانی پێشبینیا ڤی سەردەمی یا كری كو ڕیبار نوكە یێ حشكبوی:
ڕوبارێ مه دوهینێ یێ تژی
ل گەل دەنگێ شالولا بو و دگڕنژی
ئیرو ببینی دێ ڕوندكا بو ڕێژی
دێ مەندەهوش بی و نزانی چی بێژی
…..
دیسا دهوزانەكێ بجوانی بەحسا دایكا خو كریە دەمێ دبێژیت:
خوشتڤیێ دلسوژێ داێ
هیڤی دكەم بژی دوری تاێ
غەریبی و دوری نائێتە ڕاێ
داخوازدكم بمینی حەتا حەتاێ.
ل دیماهیێ دێ بێژم دا مروڤێن ڕوشەنبیر و كورد پەروەر و خەباتكەر و دلسوزێن وەڵاتێ خو ژبیرنەكەین دا پەیڤێن وان نەمرن و ڕوناهیێ ببینن سەرەڕای هەبونا تێبینیا پێتڤیە گرنگی پێ بهێتە دان چونكە پارچەكە ژ دیروكا مە و دڤێت قەدر و قیمەتا زاناو ڕوشەنبیرێن خو بگرین بتایبەت یێن سەردەمێن سەخت و دژوار دا پاشەڕوژەكا گەش ل سەر ئاڤا بكەین
دیسا دڤێت ئەم ڤێ ژی ژبیرنەكەین كو ڕامانا دروست یا هەر هوزانەكێ نهێنیەكە دناڤ دلێ هوزانڤانی دا و گرێدای و هزر و بیروبوچون و جیهانا وی یا تایبەتە و گرێدای ڕیدانێت سەردەمێ ویە .
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
