تۆرا لالش
ئێلا هەوێریا ئێكە ژ كەڤنترین ئێلا كوردێن ئێزدی، د دیرۆكێ دا ناڤێ هەوێریان ب شێوازێن جودا هاتیە مینا (هەوێری، حوری، هوری، خوری) دەمێ بەحسێ دیرۆكا مرۆڤان دكەین دێ بەحسێ دیرۆكا پشتی تۆفانا نەبی نوح كەین، چنكو دیرۆكا مروڤی د دوو قوناغان ڕا دەرباز بوویە.
قوناغا ئێكی بەری تۆفانێ مروڤ چ ژێ نزانت و قوناغا دووێ پشتی تۆفانا نەبی نوح ،د فەلسەفا و میتولوژیا ئێزدیان دا دبێژت تۆفان ژ كانیا مێهركا ل (عین سفن واتە چاڤێ سەفینێ ) وا رابووی، دیارە نوح خەلكێ ناوچەیا (عین سفنێ) بوویە، وەك سەبەقا قەولی خویا دكەت :
نوح پێخەمبەر سەفینەك چێكر
ئینسان، تەیر، تەوال لێ كر
نێر، مێ جۆت جۆت تێ كر
***************
ل ئێسفنێ، كەلی تەنور
ئلڤەك رابوو رەش و سور
كفری كرن گۆر ب گۆر
پشتی گەشتی ل چیایێ جۆدی سەكنی د فەلسەفە ئولا ئێزدیان و قورئانێ دا دبێژن ل چیایێ جودی یا سەكنی وەك سەبەقا قەولی خویا دكەت:
ژ وان نەبن سەر بەردایە
هون برێننە جوودی و چەندی چیایە
جودی زەبوونی كێشایە
لەو سەفینا نوح چوو ل سەر راوەستیایە.
د پەیاما كەڤندا دا دبێژن ل چیایێ ئارارات (ئاگرین) یا سەكنی ئەو چیا دكەڤیتە ژۆریا باكورێ كوردستانێ، بەلێ هەر چەوا بت هەردوو چیا وێ ل دەڤەرا میزۆپوتامیا (رۆژ پەرێسا)، واتە ئەڤ دەڤەرا لاندكا پەیدابوونا مرۆڤاتیێ یە ، پشتی تۆفان نەمایی و هاتنە خوار ژ گەشتیێ ژ نوو قوناغا دووێ یا مرۆڤایەتیێ دەستپێكریە، وەكی یحیی الخشاب د پێشەكیا پەرتوكا شەرەفنامێ دا دبێژت قوناغا دووێ یا مرۆڤایەتیێ پێك دهات ژ ڤان مللەتان ( لولو _ كاتی _ كوتی _ سۆباری _ هەوێری _ خولدی) هەتا نهۆ پاشمایێن ڤان دناڤ ئێزدیان یێت ماین مینا (هەوێری _ خالتی) ، دكتورێ مسری ( سید محمود القمنی) د پەرتوكا خوە یا (ابراهیم پێخەمبەر و دیرۆكا بەرزە ) ل 64- 71 دبێژە نەبی ابراهیم رەگەزێ حوری (هۆری – هەوێری) یە و ناڤێ باژارێ (حاران) ابراهیم خلیل لێ ژیایی ژ ناڤێ حوری هاتیە وەك (حوران) ، ئەڤ چەندە تەوراتێ ژی دا هاتیە پشتڕاستكرن. هەوێری ل ناڤچەیێن جودا ل كوردستانێ ژیایی نە، چەندین باژێرێن گرنگ ل كوردستانێ جهێ ئاكنجی بوونا وان بوینە مینا باژێرێ (نوزی) نهۆ دبێژنێ (كەركوك)، (ئوركیش) كو نهۆ دبێژنێ (تل موزان).
گرۆپێن مینا مانی، میتانی، سوباری رەگەزێن وان ب هەوێری دهێنە دانان، هەوێریان دگۆتنە خوە (خوری)، چونكی رۆژپەرێس بوون و سیمبۆلە هەوێریان پێكهاتبوو ژ رۆژەكێ دناڤبەرا دووباڵدا، ل سەدێ هژدێ بەری زایینی ناڤچەیا (هەزەبان) ئەڤ ناڤچەیا ژلایێ هەوێریان ڤە هاتیە دروستكرن، دەمێ دروستكرنا بەنداڤا دوكان چەندین ئاسەوارێن هەوێریان ژ لایێ شوێنوارەكی دانیماركی هاتبوونه دیتن، بەری هاتنا ئاشوریان بۆ وێ ناڤچەیێ سەنتەرێ دەستهەلاتا هەوێریان بوو، پشتی مرنا بابێ خوە (مانوبازی) كو پاشایێ هەوێریان بوو(ئێزدی)یێ كورێ وی دەستهەلات ل ناوچەیا هەزەبان كریە، پشتی مرنا (ئێزدی) و دایكا وی ( هێلێنا)یێ ل ئۆرشەلیم (قودسێ) هاتینە ڤەشارتن وەك د وێنەیی دا خویا دبت.
ئێك ژ خوداوەندێن وی سەردەمی یێ هەوێریان ب ناڤێ (نێر گەل) بوو مینا خودایێ جیهانا ژێر بەحس دكەن، و ناڤچەیا (یەزلیكا) ل تركیا ب خوداوەندێ خەنجەر دهێتە ناسین، هەتاكو دەسپێكا سەدێ بیستێ دا دناڤ بەشەك ژ ئێزدیان و ئێلا دوملی (زازا) یا كوردێن مۆسڵمان جۆرە شمشێرەكێ د ناڤ ئەردی دا د چقاند.
تُتاح هذه الصورة أيضا في: کوردی
